Uglerodli po ‘latlar

UGLERODLI PO ‘LATLAR.

Tarkibida uglerod miqdori ko‘p bo‘lmagan poiatlar sanoatda
katta miqdorda ishlab chiqariladi. P oiat tarkibida uglerod miqdori
1,7 foizdan oshganda uning qattiqligi yuqori darajada oshib, oqibatda
u mo‘rt boiib qoladi.
Sanoatda ishlatiladigan poiatlar kimyoviy tarkibi jihatidan
murakkab boigan qotishmalardir. Ulaming tarkibida temir bilan
ugleroddan tashqari, marganes, kremniy, oltingugurt, fosfor, kislorod,
azot, vodorod, xrom, nikel, mis va boshqa elementlar ham mavjud
boiadi.
Uglerodli poiatlar ishlatilishiga ko‘ra ikki guruhga: konstmksion
va asbobsozlik poiatlariga boiinadi. Konstruksion poiatlar tarkibida
0,02 dan 0,8 % gacha uglerod boiadi. Bunday poiatlar mashina va
agregat detallari, qurilish konstraksiyalari, temir y o i transporti
vositalari, rels, quvur, sim va boshqa buyumlar ishlab chiqarish uchun
asosiy material hisoblanadi. Uglerodli poiatlarga qo‘yiladigan
umumiy talablar shuki, ular mustahkam plastik hamda texnologik
xossalari yaxshi boiishi lozim. Har bir p oiat markasiga maium
talablar qo‘yiladi. Bu talablar buyum ishlab chiqarish texnologiyasiga
va uning ishlash sharoitiga bogiiq boiadi. Shunga ko‘ra uglerodli
poiatlar uchta asosiy guruhga boiinadi: oddiy sifatli uglerodli
poiatlar, sifatli uglerodli poiatlar, maxsus vazifali uglerodli poiatlar
(avtomat, qozon poiatlari va boshqalar).
Oddiy sifatli uglerodli poiatlar (GOST 380-71). Bunday poiatlar
keng tarqalgan boiib, normallashtirilgan holatda prokat ko‘rinishida
yetkazib beriladi hamda mashinasozlik, qurilish va iqtisodiyotning
boshqa sohalarida ishlatiladi.
Oddiy sifatli uglerodli poiatlar Ct harflari va 0 dan 6 gacha
boigan raqamlar bilan belgilanadi. Raqamlar poiat markasining
shartli nomerini bildiradi. Raqam qancha katta boisa, uglerod miqdori
shuncha ko‘p, poiatning mustahkamligi yuqori, plastikligi esa past boladi
Oddiy sifatli po ‘latlar uch guruhga b o iin ad i:
•A guruh poiatlarining mexanik xossalari kafolatlanadi. Bu
guruh po‘latlari kimyoviy tarkibining ahamiyati bo‘lmagan, faqat
mexanik xossalari ahamiyatga ega bo‘lgan, ya’ni qizdirib ishlov
berilmaydigan buyumlar tayyorlashda ishlatiladi. Bu guruh po‘latlari