Uglevodorodlar

Uglerod oksidi hamda suv bug’ini ta`sir ettirib vodorod olish

Uglerod oksidi saqlagan gazlar vodorod olish uchun qo’llanilishi mumkin.

1. 
   CO + H₂O = CO₂ + H₂ + Q
   

1 – reaktsiya ekzotermik bo’lib, 400 ⁰C da issiqlik effekti 9175 kkal/(g mol) ga tengdir.
Jarayonda ayrim hollarda qo’shimcha reaksiyalar ham sodir bo`ladi.

2. 
   2CO = C + CO₂
   
3. 
   CO + 3H₂ = CH₄ + H₂O
   

Uglerod oksidi bilan suv bug’ini ta`sir ettirib vodorod ishlab chiqarishning texnologik sxemasi qanday sharoitda vodorod ishlab chiqarish unumining eng ko’pligiga qarab farqlanadi.
Ko’pincha reaksiyani yaxshi o’tkazish, jaryonga qo’shimcha miqdorda vodorod kirgizish yo`li bilan amalga oshiriladi. Chunki, reaksiya muvozanatini to’g’riga siljitish uchun ya`ni, uglerod (II) oksidini yo`qotib ko’proq vodorod hosil bo’lishiga erishish kerak. Bu jarayon vodorod, vodorod – azot aralashmasini yoki vodorod – uglerod oksidini olish uchun qo’llaniladi. Kerakli mahsulotni olish maqsadida xom ashyo ham tanlab olinadi. Masalan, jarayonning o`tkazilish maqsadiga qarab generator gazlari olinib, bu jarayonda har xil darajada reaktsiyalar amalga oshiriladi.
Vodorod – azot aralashmasini ishlab chiqarish uchun, mahsulot hosil qiluvchi generatorda azotning miqdori vodoroddan ko’p bo’lishi kerak. Reaksiyada ishtirok etayotgan uglerod oksidi esa hajm jihatdan 3 marta ko’p bo’lishi kerak. Bunday gazni havo gazlari bilan suv – bug’ini aniq bir nisbatda qo’shib tayyorlash mumkin. Vodorod miqdori ko’p bo’lishi uchun uglerod oksidining oksidlanish darajasi shunchalik yuqori bo’lishi kerak va bunda CO ni vodorod – azot aralashmasidan yo’qotilishi kerak. Ammiakni sintez qilishda katalizator uchun CO zaxar bo’lib hisoblanadi. Vodorod ishlab chiqarishda generatorga beriladigan gazda boshqa gazlarning aralashmalari masalan suv bug’i minimal miqdorda bo’lishi kerak.
Gaz aralashmalari ishlab chiqarishda ikki hajm vodorodga bir hajm uglerod oksidi olinib misol uchun metil spirti hosil qilinadi. Bunday sharoitda suv bug’idagi ma`lum bir qism uglerod oksidi oksidlanishi kerak.
Temperaturani shunday tanlab olish kerakki bunda reaktsiya yangi mahsulot hosil bo’lishiga qarab temperaturani yana ko’tarish esa reaksiya tezligini oshirishga sarf bo’lishi kerak. Shunga o’xshagan rejimda reaksiya gazni isitish yoki reaktsion aralashmadan issiqlikni olib chiqishini taqozo etadi. Issiqlikni pog’onali qilib olib chiqish uchun katalizatorlarni issiqlik almashtirgichlar bo’ylab harakatlantirish evaziga amalga oshirish mumkin. Bunday holatlarda eng yaxshiroq yo’li issiq gaz- bug’ aralashmadagi uglerod oksidiga suv solinadi. Bunda suv bug’lanib aralashmani talab qilingan temperaturagacha sovo’tadi va shu paytda suv bug’i to’yinadi.

2.