Ҳужайра шираси. Оқсил доначалари



Download 175,5 Kb.
bet3/4
Sana13.06.2022
Hajmi175,5 Kb.
#664870
1   2   3   4
Bog'liq
ҳужайра шираси

Оқсил доначалари. Ҳужайранинг органеллалари-да оқсил доначалари кристалл ёки аморф (юнон. а — ин-кор қилиш, мор фе — шакл) яъни бир шаклга эга бўлма-ган ҳолатда учрайди. Оқсил кристаллари кўпинча ядро-

4 -расм. Крахмал доначалари: А — сули дони ҳужайрасидаги
мураккаб; Б — картошка тугунакларидаги оддий; В — сутлама
ҳужайрасидаги оддий; Г— геран шохчаси ҳужайрасидаги; Д — ловия
уруғи ҳужайрасидаги; Е — маккажўхори; Ж— буғдой дони
ҳужайрасидаги оддий крахмал доначалари.
нинг нуклеоплазмасида, гиалоплазмада (картошка тугу-иаклари, нилуфар гулининг устунча паренхимасида), лей-копластларнинг стромасида (ловия, бирпаллали ўсимлик-ларни ўтказувчи найларида), эндоплазматик ретикуланинг кенгайган цистерналарида (буттулдошлар, пиденанинг без-ларида), митохондрия ва вакуолада тўпланади. Оқсил кри-сталлари 8—12 нмк катталикда бўлади.
Одатда уруғлар оқсилга бой бўлади. Оқсилга анча бой бўлган ўсимликлар (нўхат, ловия, соя, ясмиқ, нут, ерёнғоқ) ва бошқалар киради. Оқсилли уруғлар озиқ-овқат си-фатида ниҳоятда қимматли маҳсулотдир, Аморф.шаклдаги оқсилларга капалакгулдошларнинг уруғлари, гуруч, мак-ка дони мисол бўла олади.
Оддий оқ-силлардан протеинлар, гиалоплазма ва вакуолада кристалларга ўхшаш эллипсоид шаклдаги алей-рон доначалар алейрон ҳосил қилади. Алей-рон доначалар ичида тиниқ ёки ялтироқ, юмалоқ шаклда

5-расм. Канадона (клешевина) уруғи
таркибидаги алейрон доначалари: / — алейрон доиачалари; 2—алейрон доначаларининг пўсти; 3 — кристаллар; 4—глобоид.
глобоидлар бўлади (5-расм). Кристаллга айланган оқсил-лар мураккаб бўлиб, улар кўпинча мойли уруғларда (зи-ғир, кунтабоқар, писта, канакунжут, ошқовоқ ва бошқа-ларда) бўлади.
Уруғларнинг униши олдидан оқсил доначалари шишади ва ферментлар таъсирида эрийдиган ҳолатга ўтиб. кимё-вий жиҳатдан соддароқ бирикмаларга айланади. Бу мод-далар униб чиқаётган эмбрионга (муртакка) озиқ бўлади ва майсанинг ўсишига сарф этилади. Алейрон доначалари сарф этилгандан сўнг уларнинг ўрнига вакуолалар ҳосил бўлади, кейинчалик бу вакуолалар бир-бирига қўшилиб аминокислоталарга бой бўлган марказий вакуолага айланади.
Уруғларнинг ҳосил бўлиши ва ривожланиши вақтида рибосомаларда вужудга келган оқсил доначалари вакуола-да тўпланади. Уруғ пишган вақтда вакуола таркибидаги сув буғланиб чиқиб кетгандан кейин оқсил кристалларга (алейрон доначаларига) айланади ва уруғ таркибида ғамловчи модда сифатида тўпланади.
Липидлар (юнон. л и п о с — ёғ) ўсимликяарнинг ҳамма ҳужайраларида учрайди. Одатда, ёғ томчилари иитоплаз-манинг гиаолоплазмасида тўпланадр?. улар ёруғлик мик-роскопида қора доғлар шаклида кўринади. Ёғлар асосан пиштан уруғларда (чигит, кунгабоқар, зиғир, ёнғоқ, ерён-ғоқ, соя) бўлади ундаги қурук модданинг 40% ни ташкил
этади. Ўсимлик ёғлари истеъмол қилинади ва саноатда (совун, мойли бўёклар, двигателларни мойлашда) ишла-тилади.
Кальций оксалат кристаллари. Оқсил, ёғ томчиларидан ташқари ҳужайранинг вакуола ва бошқа органла-рида (каротиноидлар, хромопласт) кальций оксалат кристаллари учрайди. Уларнинг шакли ҳар хил бўлиб, асосан, вакуолада тўпланади (4-расм, г). Друзлар (чех, друза — тўплам)нинг шакли шарсимон, қўшалоқ-қўшалоқ бўла-ди. Улар кўпинча илдизмева ҳужайраларида, баргларнинг бандларидаги тўқималарда ва эпидермис ҳужайраларида тўпланади. Рафид (юнон. р а ф и с — нинасимон шаклда) — икки учи ўткир кристаллар тўпламидан иборат (4-расм, б). Бундай кристаллар токнинг новда ва барг ҳужайрала-рида тўпланади. Баъзи ўсимликларнинг вакуоласида сон-саноқсиз дўмбоқчали қопчиқсимон пуфак шаклдаги крис-таллар тўплами ҳам учрайди, уларга цистолит (юнон. цистис — пуфак; л и т о с — тош) деб аталади. Цистолит ҳужайра бўшлиқларида осилиб туради (3-расм, А). Цис-толйт кальций карбонат тузларидан ташкил топган бўлиб наша, ачитқи ўт, тут баргларининг ҳужайраларида бўлади.

Download 175,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish