muskullarining retseptorlaridan impuls o’tkazuvchi spinal nervlar (orqa miya
nervlari) orqali keladi.
SHu tariqa uzunchoq miyasi bilan Varoliy ko’prigi
butun qolgan bulbar
hayvon tashqi ta’sirlarga javoban spinal hayvondan murakkabroq reaktsiyalarni
yuzaga chiqara oladi. Bu hayvonlarda barcha asosiy hayotiy funktsiyalar
mukammalroq markaz bilan birlashgan va ko’proq koordinatsiyalangan.
O’rta miya.
O’rta miyada to’rt tepalik yadrolari (ular Silviy suv yo’lining
ustida qopqoq-testum sohasida joylashadi), qizil yadro (nucleus ruber), ko’zni
harakatlantiruvchi va g’altak nervlarning yadrolari (ular Silviy suv yo’lining
ostida, o’rta miyaning markaziy qismida) va qora substantsiya- substantia nigra
(o’rta miya asosida) bor. Talamusga, katta yarim sharlarga
va miyachaga impuls
olib boradigan barcha ko’tariluvchi yo’llar va uzunchoq miya bilan orqa miyaga
impuls yetkazib beradigan tushuvchi yo’llar o’rta miya orqali o’tadi. Uzunchoq
miyadagi kabi, o’rta miyada ham retikulyar formatsiya neyronlari bor.
O’rta miya yadrolarining funktsiyalari.
O’rta miya yadrolari bir qancha
muhim reflektor funktsiyalarni bajaradi.
To’rt tepalikning oldingi do’mboqlari birlamchi ko’ruv markazlari
bo’lib,
yorug’lik ta’siriga javoban ba’zi reflekslarning yuzaga chiqishida qatnashadi. Bu
reflekslarga ko’rib
chamalash
(orientirovka)
reflekslari
kiradi.
Bu reflekslar
shundan iboratki, hatto yarim sharlardan mahrum bo’lgan, ammo o’rta miyasi
butun qolgan hayvon yorug’lik ta’siriga javoban ko’z va tana harakatlari bilan
reaktsiya ko’rsatadi. Ko’z muskullariga ko’zni harakatlantiruvchi va g’altaksimon
nervlarning yirik hujayrali yadrolaridan impulslar kelib turishi tufayli ko’z refleks
yo’li bilan harakatlanadi. To’rt tepalikning oldingi do’mboqlari qorachiq
refleksining yuzaga chiqishida qatnashadi. O’rta miyaning birlamchi ko’ruv
markazlari bilan aloqador reflekslarga ko’z akkomodatsiyasi va ko’ruv o’qlarining
bir nuqtaga kelishi-konvergentsiya kiradi.
To’rt tepalikning orqa do’mboqlari birlamchi eshituv markazlari
bo’lib,
tovush kelayotgan tomonni chamalab bilash reflekslarining yuzaga chiqishida:
hayvonlarning qulog’ini ding qilishida, boshi va gavdasini yangi tovush kelayotgan
tomonga burishida qatnashadi.
O’rta miyasi butun qolgan hayvondagi chamalash refleksida harakat
reaktsiyalari bilan bir qatorda bazi vegetativ reflekslar ham kuzatiladi; yurak
faoliyatini ritmining o’zgarishi, arterial bosimning o’zgarishi va hokazolar shu
jumladandir.
To’rt tepalik yadrolari «soqchillik» refleksining
yuzaga chiqishida
qatnashadi. Bu refleksning organizm uchun ahamiyati shuki u organizmni
to’satdan yangi ta’siotga reaktsiya ko’rsatishga tayorlaydi. Bu murakkab
refleksning muhim komponenti shuki, muskul tonusi qayta taqsimlanadi-bu
bukuvchi
muskullar tonusi oshib, hayvonning qochib ketishiga yoki xujum
qilishiga yordam beradi. To’rt tepalik sohasi zararlangan kishi bexos ta’sirotga
javoban tez reaktsiya ko’rsata olmaydi.
Qora substantsiya (substantia nigra) ovqat yutish va chaynash reflekslari
kabi murakkab aktlarning koordinatsiyalanishiga bevosita daxldor. Qora
substantsiyaga elektr toki bilan ta’sir etilganda ovqat yutish harakatlari yuzaga
chiqib, nafas olish tegishlicha o’zgaradi. Qora substantsiya plastik tonusni
boshqarishda qatnashadi va qo’l barmoqlarining juda
aniq bajariladigan mayda
harakatlarini yuzaga chiqarishda va binobarin, tonusning nozik boshqarilishda
ahamiyat kasb etadi, degan ko’rsatmalar ham bor.
Boshqa hayvonlarga nisbatan odamda qora substantsiya ko’proq
rivojlanganligini, aftidan, shu bilan tushuntirsa bo’lar. O’rta miyaning shu qismi
(qora substantsiya) zararlanganda muskullar tonusi oshib ketadi, ya’ni
gipertonus
ro’y beradi. Ammo, bu gipertonusni faqat qora substantsiyaning ahamiyati bilan
izoxlab bo’lmaydi, chunki u shikastlangan taqdirda muskullar tonusining
boshqarilishiga bevosita daxldor bo’lgan qizil yadro va retikulyar formatsiya bilan
aloqasi uziladi.
O’rta miyasi butun turgan
Do'stlaringiz bilan baham: 
