V-mavzu. Xavfsizlik texnikasi asoslari

Tormoz qurilmalari. Tormoz qurilmalari harakatlanadigan mashinalar yoki ularning qismlarini tez to‘xtatish, yurish tezligini sekinlatish, bir joyda qo‘zg‘almay turishini taminlash hamda ko‘tarilgan yuklarni o‘z holicha tushib ketishini oldini olish maqsadida ishlatiladi.

Kutilmagan xavfli vaziyatlar vaqtida harakatlanayotgan mashinani halokatviy to‘liq to‘xtatish vaqtini quyidagicha aniqlashimiz mumkin:

T_t = t₁+t₂+t₃, (5.37)

bu erda t₁ - operatorning xavf to‘g‘risida malumot olish va unga reaksiya qilish vaqti, sek.; t₂ - tormoz qurilmalari uzatmalarida signalni ushlanish vaqti; t₃ - ishchi azoni tormozlashdan so‘ng to‘liq to‘xtash vaqti, sek.

Reaksiya tezligi operatorning shaxsiy xususiyatlariga, yoshiga, tajribasiga bog‘liq bo‘lib 0,4 sek.dan 1,5 sekundgacha, bazan esa undan ham ortiq bo‘lishi mumkin.

Tormoz uzatmalarida signalni ushlanish vaqti tormoz qurilmasining konstruksiyasiga bog‘liq bo‘lib, u tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. Ushbu miqdorni shartli ravishda gidravlik uzatmali tormozlar uchun-0,2sek.; mexanik uzatmali tormozlar uchun-0,3sek.; pnevmatik uzatmali tormozlar uchun - 0,6-0,7 sek. qilib qabul qilish mumkin.

Xavfsizlik talablariga binoan tormozlar tormozlashning zahira koeffitsientini (K_z) hisobga olgan holda hisoblanadi. Bu koeffitsient tormoz momentining (M_t) qarshilik momentiga (M_k) nisbati orqali aniqlanadi. Tormozlashning zahira koeffitsienti qo‘l harakatli kranlar uchun-1,5; mashina uzatmali kranlar uchun-1,5…2,5 qilib qabul qilinadi.

Harakatlanayotgan mashina va traktorlarning tormozlanish darajasi tormoz yo‘li orqali baholanadi. Tormoz yo‘li – bu mashinaning tormoz ishga tushirilgach bosib o‘tgan yo‘li, yani, mashinani tormozlashdan keyin to‘liq tuxtaguncha o‘tgan yo‘li orqali baholanadi. Bu ko‘rsatkichni qisqa holda quyidagicha aniqlash mumkin:

T₀= (t₁+t₂+0,5t₃) + , (5.38)

bu erda t₀ - to‘xtash yo‘li (tormoz yo‘li), m; V₀ - tormozlashdagi boshlang‘ich tezlik, km/s; F_e - tormozdan foydalanish koeffitsienti; f - shinani tuproq bilan tishlashish koeffitsienti.