Vii bob. Pechlarda issiqlik

7.1- rasm. Pechlarda ochiq qizdirish sxemalari.

a - kamerali pech; b - metall buyumlarni qizdirishga mo‘ljallangan metodik pech; v- aylanuvchi barabanli pech; g- shaxtali pech.
Metodik (rejali qizdiriladigan) pechlarda (7.1-b rasm) esa harorat o‘zgaruvchan buladi. Po‘lat buyumlarni ochiq qizdirish paytida metall yuzasi oksidlanadi va u uglerodsizlanadi. Buning oldini olish uchun yoqilg‘i havo sarfi koeffitsientining kichik qiymatlarida, ya’ni a = 0,4-0,5 da yoqiladi.
Talab qilingan haroratlar darajasiga erishish uchun yoqishga berilayotgan havoni 800⁰S gacha qizdiriladi yoki kislorod qo‘llaniladi. Keyinchalik chala yonish mahsulotlari to‘la yondiriladi va havoni qizdirish yoki boshqa maqsadlar uchun foydalaniladi.
Aylanuvchibarabanli pechlarda (7.1- v rasm) erkin hajm pechning o‘qi bo‘ylab joylashadi; bu pechlarda turli sochiluvchan yoki bo‘lakli materiallar toblanadi. Pechning ichki qoplamasi baraban bilan birga aylanib, navbatma-navbat goh qizigan gazlar bilan, goh qizdiriladigan material bilan to‘qnashadi, bu esa issiqlik uzatilishini jadallashtiradi.
Shaxtali (quduqsimon) pechlarda (7.1- g rasm) ishchi bo‘shliq bo‘lakli material qatlami bilan to‘ldiriladi va tutun gazlari bo‘lakchalar hosil qilgan kanallar orqali oqib o‘tadi; bu kanallarning ko‘ndalang kesimi pech balandligi bo‘yicha bir xil

emas, shuning uchun gazlarning tezligi doim o‘zgarib turadi. Tezlikning o‘zgarishi oqimning girdobli harakatlanishiga va konvektiv issiqlik uzatilishining ortishiga sabab buladi, ammo bu o‘z navbatida material qatlamining qarshiligini oshiradi. Turli xildagi sochiluvchan materiallar pechlarda qatlamli usulda yoki mavhum qaynash qatlamida yoki nihoyat, muallaq uchish holatida qizdirilishi mumkin.

Mayda zarrachali materiallarning “mavhum qaynash” qatlamidagi issiqlik almashuvi jarayonlari juda jadal kechadi. Buning asosiy sababi-pechning butun hajmi bo‘yicha materialning yaxshi aralashishi va shu materialning har bir zarrasi atrofidan qizdiruvchi gazlarning oson va jadal oqib o‘tishidir. SHuning uchun qaynovchi qatlamli pechlar metallurgiya va kimyo sanoatida mayda zarrachali ruda va konsentratlarni hamda oltingugurt kolchedanini toblash (pishirish) uchun, neftni qayta ishlash sanoatida esa neft mahsulotlarini kataliz krekinglash uchun keng qo‘llaniladi.
Shu bilan birga qizdirishning siklonli (girdobli) usuli ham keng qo‘llanilmoqda. Bu usulda girdobli harakat amalga oshirilgani uchun issiqlik almashuvi jarayonlari keskin jadallashadi va natijada siklonli pech unumdorligining yuqori bo‘lishi ta’minlanadi. Bu usul ishlab chiqarishning turli sohalarida qo‘llanilishi uchun keng istiqbollarga ega.
Materialni bilvosita qizdirish paytida u tutun gazlaridan ajratilgan (yakkalangan) holda bo‘ladi va unga issiqlik (ajratuvchi) devor orqali uzatiladi. Masalan, koks batareyalarida issiqlik tutun gazlaridan kumir shaxtasiga retortalarning yon devorlari orqali uzatiladi. Bu bilan havosiz muhitda ko‘mirni quruq haydash jarayoni amalga oshiriladi. Bilvosita qizdirish pechlariga mufel pechlari va radiatsion quvurli pechlar (7.2- rasm) misol bo‘la oladi.
Pulat qismlarga issiqlik bilan ishlov berish (pishirish, toblash, sementatsiya)ga mo‘ljallangan mufel pechlarida ishlov beriladigan buyumlar tutun gazlaridan mufel yordamida ajratilgan bo‘ladi.