3.1 Amaliy mashg’ulot
WINDOWS OT DA ISHLASH KO’NIKMALARI
Ishning maqsadi:
Talabalarda WINDOWSda
kompyuter va disklarga profilaktik xizmat ko’rsatish
ko’nikmasini hosil qilish.
Kompyuterni boshqarish
Qattiq diskni boshqarish
Windows operasion tizimlarida bazovoy va dinamik
disklar tushunchasi kiritilgan.
Bazovыy disk – fizik disk bo’lib unga MS DOS OT
va boshqa barcha Windows
oilasidagi
operasion
tizimlar murojaat qilinadi. Bazovoy disklar 4 ta asosiy
bo’limdan tashkil topgan bo’ladi. Dinamicheskiy disk –
fizik disk
bo’lib, faqat unga
Windows 7
operasion
tizimlari
murojaat qilishi mumkin. Dinamik
disklar bazovыy
disklar qo’llay
7-rasm.
Disklarni
boshqarish
oynasi
olmaydigan
imkoniyatlarga ega bo’ladi
(bir
nechta dislarda
joylashgan
tomlarni qo’llash)
Zamonaviy
kompyuterlarning
asosiy
axborot
tashuvchilari qattiq disk xisoblanadi.
Odatda ular
sektorlarga ajratlmagan
xolatda bo’ladi.
Ularni
ishlatishdan
oldin formatlash
kerak bo’ladi.
Formatirovanie - axborotlarni
saqlashga
tayyorlash
uchun diskni mantiqiy bo’laklarga ajratish jarayoni.
Bu jarayonda oldindan
fayllar tizimini tanlash
tushuniladi, bunda formatlash natijasida diskdagi ma’lumotlar
o’chiriladi va yangi fayllar tizimi yaratiladi.
Windows 7 operasion tizimida ikki
tipdagi fayllar sistemasi
taqdim etiladi: FAT32 va
NTFS. Birinchisi Windows XP versiyalarida qo’llaniladi,
ikkinchisi esa Windows va Windows 7/8/10 operasion tizimlarida
ishlatiladi.
8-rasm. Qattiq diskni
formatlash.
Utilitalar
(obslujivayuщie programmы) –
kompyuterga xizmat
(diagnostika,
foydalanilayotgan
maydonini optimallash, apparat va dasturiy vositalarni testdan o’tkazish,
magnit
diskdagi
buzilgan axborotlarni qayta tiklash) yoki ma’lumotlarni qayta ishlashdagi qo’shimcha
operasiyalarni bajarishga
xizmat qiluvchi dasturlardir.
9-rasm. Kompyuterga xizmat ko’rsatuvchi dasturlar
Windows XP operasion tizimida qattiq disklarga quyidagi standart utilitalar xizmat ko’rsatadi:
diskni tozalash;
diskni tekshirish
diskni defragmentasiyalash
10-rasm. Qattiq disk xususiyatlari darchasi.
Fayllarni arxivlash
Disklardagi
joy etishmasligi, axborotlarni uzatish va saqlashda axborot hajmini
qisqartirish zaruriyati yangi turdagi arxivator dasturlarning yaratilishiga olib keldi.
Arxivatorlar – ma’lumotlarni zichlashtiruvchi, hajmini kichraytiruvchi dasturlardir.
Birinchi arxivatorlar 1980 yilning o’rtalarida paydo bo’lgan. Ushbu dasturning asosiy maqsadi o’sha
davrdagi chegaralangan hajmdagi disklarning xotira hajmini iqtisod qilish bo’lgan
Fayllardan
foydalanish
uchun fayllarni
arxivdan
chiqarish
(razarxivirovat arxiv) lozim. Arxivga joylashtirilishi kerak bo’lgan
fayllar tanlanadi, keyin zaruriy
o’lchamlar o’rnatiladi (arxivlash usuli, arxiv formati, tom o’lchami, agar arxiv ko’p tomli bo’lsa),
sozdat
arxivkomandasini berish Fayllarni ajratish va kontekst menyu orqali WinRAR oynasini ochish
11-rasm. Fayllarni arxivlash.
Arxiv fayllar
Disklarini defregmentasiyalash
Qattiq diskda defregmentasiyalash – bu qattiq diskda ma’lumotlarning tartiblangan va strukturalangan
xolda saqlanishi. Fayllar diskda aniq ketma-ketlik bo’yicha aniqrog’i sektorlarga bo’lingan maydonni to’ldirish,
faraz qiling qattiq disk bu arxiv, sektorlar esa hujjatlar (har xil ma’lumotlar) saqlanadigan qutilardir.
Aniq bir o’lchamga ega bo’lgan fayl sektordan ma’lum bir joyni egalaydi. SHunda sistema uni bo’laklarga
ajratadi va bu bo’laklarni yana ma’lum bir miqdordagi bo’sh joylari bo’lgan turli sektorlarga joylashtiradi.
Bu fayldan foydalanish jarayonida sistema shu faylni barcha sektorlardan qidiradi. Masalan bitta bo’lakni
bir sektordan topib keyin yana qaytadan butun sektorlar bo’yicha ikkinchi va uchinchi bo’laklarni qidirib
boshlaydi va h.k. Vaqt o’tishi bilan bu bo’laklar soni oshib boraveradi, bu jarayon juda ko’p vaqtni oladi.
Kompyuterda
bajariladigan
amallarga
qarab disklarni defregmentasiyalash lozim. Masalan,
turli xildagi hujjatlarni o’qish va taxrirlash ishlari uchun diskni bir oyda bir marta agar kompyuterda filmlar,
video ko’rsangiz, o’yin o’ynasangiz defregmentasiyalash jarayonini qisqa fursatda bajarishga to’g’ri keladi.
Defregmentasiyalash jarayoni diskdagi bo’sh joylarning o’lchamiga qarab bir necha minutdan bir necha
soatgacha vaqtni oladi. Agar diskingiz 90% gacha to’lgan bo’lsa bu jarayon uzoq vaqt davom etadi, shuning
uchun keraksiz faylarni o’chirish yoki ularni tashqi xotiraga yozib turish talab qilinadi.
1–topshiriq
C diskda R harfidan boshlanuvchi barcha fayllarni WinRAR dasturida arxivlash texnologiyasini yozing.
a.zip va b.arj fayllarini arxivdan TT katalogiga qayta tiklash texnologiyasini yozing.
A1.doc va b1.doc fayllarini «Maksimalnыy» rejimida WinRar dasturida arxivlang.
C diskdagi barcha .arj kengaytmali arxivli fayllarni qayta tiklang.
2–topshiriq
diskda a harfidan boshlanuvchi .doc kengaytmali faylarni ARJ dasturida arxivlang.
TT katalogidagi a.zip faylini TEXT katalogiga qayta tiklash texnologiyasini yozing.
WinRAR dasturining «Razmer slovarya» darchasi nima vazifani bajaradi.
D diskdagi barcha .rar kengaytmali arxiv fayllarni qayta tiklang.
3–topshiriq
1.D diskdagi barcha fayllarni PKZIP dasturida ALFA katalogiga arxivlang. 2.S joriy diskdagi barcha .arj
kengaytmali fayllarni yoyish texnologiyasini yozing.
WinRAR dasturida fayllar kanday himoya qilinadi.
C diskdagi barcha .zip kengaytmali arxiv fayllarni qayta tiklang.
