1-amaliy ish Kiberxavfsizlik fanidan Bajardi: Eshqobilov Xayrulla Tekshiridi: Usmanbayev Doniyorbek «Galstuk-babochki»

O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari
Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi
Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
1-amaliy ish
Kiberxavfsizlik fanidan
Bajardi:Eshqobilov Xayrulla
Tekshiridi:Usmanbayev Doniyorbek
«Galstuk-babochki» usuli nima. «Talabani o’zlashtirishdan ortga qolish» holatini «galstuk-babochki» usulida tahlil qiling.
“GALSTUK-BABOCHKA” tahlil usuli
Ushbu usul - tekshirilgan istalmagan hodisaning sabablaridan oqibatlarigacha rivojlanishining grafik tavsifi va tahlili. Ushbu uslubda asosiy e'tibor tergov qilinayotgan hodisa va unga olib keladigan sabablarga qarshi choralarga qaratilgan.
Ishdan maqsad: Tashkilotlarda sodir bo’lishi mumkin bo’lgan kiberxavfsizlik risklarni galstuk-babochka (bow-tie analysis) usulida baholashga oid bilimlarga ega bo’lish.
“GALSTUK-BABOCHKA” usuli bosqichlari
Ushbu usulni amalga oshirishni quyidagi bosqichlarga bo'lish mumkin:
1. Diagrammaning markazida tahlil qilish uchun hodisani aniqlang.
2. Tahlil qilinayotgan hodisaga olib kelishi mumkin bo'lgan sabablar ro'yxatini tuzing.
3. O'rganilayotgan voqea oldidan vaziyatni rivojlanish mexanizmini tahlil qilish
4. Siz hodisaning avj olishiga olib keladigan omillarni va uning oqibatlarini tasvirlab berishingiz lozim.
5. Hodisa oldidan sabablarni rivojlanishiga to'sqinlik qiladigan to'siqlarni ko'rsatishga asoslanadi.
6. Tekshirilgan voqea olib kelishi mumkin bo'lgan oqibatlarning ro'yxatini tuzish.
7. Tadqiq qilinayotgan hodisaning natijaga qadar rivojlanishiga to'sqinlik qiladigan to'siqlarni ko'rsatish.
“GALSTUK-BABOCHKA” tahlil usuli
Risk faktorlari
Risk faktorlari
Risk faktorlari
Riskni amalga oshish oqibatlari
Riskni amalga oshish sabablari
Risk
Oqibat
Oqibat
Oqibat
Riskni amalga oshish sabablari
Riskni amalga oshish sabablari
Riskni amalga oshish oqibatlari
Riskni amalga oshish oqibatlari
Birinchi darajali sabablar
Ikkinchi darajali sabablar/risk faktorlari
Hodisa tavsifi
Birinchi darajali oqibatlari
Ikkinchi darajali oqibatlari
“GALSTUK-BABOCHKA” tahlil usuli
O’qish joyidan uzoqda yashashi
Tungi simenada ishlashi
Darslarga etiborli bo’lish
O’z ustida izlanish kerak
Fan topshiriqlarini topshirish
Yahshi kardr bo’la olmasligi
Darslarga kechikib kelishi
Talabani o’zlashtirishdan ortga qolish
Darslarga kechikib kelishi
Darsga e’tiborsizlik qilish
Yahshi kardr bo’la olmasligi
Kursdan kursga qolishi
Galstuk-babochka (bow-tie analysis) usulida risklar dekompozitsiyasiga misol – Talabani o’zlashtirishdan ortga qolish
Telefon o’ynashi
“NOSOZLIKLAR DARAXTI”
tahlil usuli
NOSOZLIKLAR DARAXTI VA UNING TAHLILI
Nosozliklar daraxti (FT) - bu tizimning muhim hodisasi va uning sabablari o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni aks ettiruvchi yuqoridan pastga yo’naltirilgan mantiqiy diagramma. Shuningdek, siz yakuniy hodisaning ehtimolligini taxmin qilishingiz mumkin. Nosozlik daraxtining asosiy elementlari, quyidagilar:

• TOP hodisasi, bu muhim tizim hodisasining tavsifi.
• Asosiy hodisalar, aniqlangan sabablarning eng past darajasi.
• TOP hodisasi va asosiy voqealar o'rtasidagi mantiqiy aloqani ta'minlaydigan OR yoki AND eshiklari kabi mantiqiy eshiklar.
• Shuningdek, ba'zi qo'shimcha belgilar mavjud bo’lishi mumkin.

Nosozlik daraxtlari tahlili - bu nosozliklar daraxti asosida amalga oshiriladigan sifatli va miqdoriy tahlillar.

“NOSOZLIKLAR DARAXTI” tahlili bosqichlari
FTA tahlili besh bosqichni o'z ichiga oladi:

• Kiruvchi hodisani aniqlang, Tekshirilishi kerak bo'lgan yakuniy hodisani aniqlash.
• Tizim haqida tushuncha oling, Yakuniy voqeadan boshlab, yakuniy hodisaga olib keladigan sabablarni topish
• Nosozlik daraxtini yarating, Belgilangan sabablarga olib kelishi mumkin bo'lgan aniq voqealar yoki nosozliklarni aniqlash uchun ko'rsatilgan sabablarni tahlil qilish
• Nosozlik daraxtini tizimli baholang, Keyingi darajadagi sabablarni izchil tahlil qilish va hokazo

- Aniqlangan xavflarni nazorat qiling. Dastlabki hodisalar ehtimolini baholash, so'ngra oxirgi voqea ehtimolini hisoblash.

NOSOZLIKLAR DARAXTI ELEMENTLARI
Nosozliklar daraxti tahlili diagrammasining belgilanishi va asosiy elementlari, quyidagilar:
“NOSOZLIKLAR DARAXTI” tahlil usuli
ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!