1. Konfutsiy o’miri ha’m do’retpeleri Konfutsiy filosofiyasınıń kelip shıǵıwı hám túrleri

1. Konfutsiy filosofiyasınıń kelip shıǵıwı hám túrleri

Konfutsiylik Konfutsiy táliymatı menen baslandı, eger Konfutsiy ózin filosofiya mektebiniń tiykarlawshisi retinde kórmegen sonda da. Shubhasız, onıń tiykarǵı uwayımı, hesh bolmaǵanda, onıń pikrine qaraǵanda, Chjou úrim-putaǵınıń basında (eramızǵa shekemgi 1027 hám 25-jıllar ) húkim súrgen sociallıq-siyasiy tártipti qayta tiklew edi. Konfutsiy oǵan sonday tártipti qaytarıwǵa úles qosatuǵın tásir poziciyasin izlep, húkimet hám jámiyet qanday uyqas bolıwı kerekligi haqqındaǵı ideyaları ǵayratlı qáwender tabıwına úmit etip, Chjou patshalıǵı aymaǵınan olamga ótti. Eger Konfutsiy hesh qashan buǵan eriwmegen bolsa -de, jolda bir gruppa qızıǵıwshı studentler ol menen baylanısıw ushın keldiler. Onıń isin dawamlawshıları ushın Konfutsiy siyasiy ǵayratker retinde oqıtıwshı retinde payda bolǵanǵa uqsaydı. Konfutsiy hesh qashan óziniń jeke ideyaların sistemalı ańlatıw ushın mólsherlengen ǵárezsiz qollanbalar yamasa dialoglar jazbaǵan bolsa -de, waqıt ótiwi menen onıń shákirtleri menen ótkergen tartısları haqqındaǵı esabatlar jazılǵan hám tahrir etilgen. Analitiklar. Birpara ilimpazlar uzaq waqıttan berli bul sorawdıń qaysı dárejede ekenligi haqqında soraw beriwgen Analitiklar tiykarınan Konfutsiy hám rsquo pikiriniń haqıyqıy hám izbe-iz ańlatpasın ańlatadı. Soǵan qaramay, tekst ásirler dawamında etarli muǵdardaǵı isin dawamlawshılar tárepinen qabıl etilgen (itimal ápiwayı ), bul miynettiń haqıyqıy yamasa joq ekenliginen qaramastan, o'qilgan hám tushunilgan bolıwı kerek, bul ne bolǵanın júzeki bahalawdan kóre kóbirek rawajlanıwǵa úmit etedi. Konfutsiy hám rsquo táliymatı retinde qabıl etilgen.

Konfutsiy áyyemgi Kitayda donolikni izlew hám súyiw retinde filosofiya joybarın jumısqa túsirdi. Ol opatınan kóp ótpey, shama menen eramızǵa shekemgi 500 -jıllarda, hár qıylı filosofiyalıq táliymatlar payda boldı, olar arasında Daosizm, mohizm hám nızamshılıq bar edi. waqıt túsindiriwlovchilari aytıp ótken filosofiyalıq pozitsiyalar sonshalıq ko'pki, júzlegen pikir mektepleri payda boldı. Klassik filosofiyanıń hár bir jańa rawajlanıwı, áyyemgi grek filosofları ideyaları menen bir waqtıniń ózinde júdá qızıq tárzde payda bolǵan, hesh bolmaǵanda bólekan Konfutsiy menen baylanıslı bolǵan ideyalardı keskin sın pikir bıdırdıw retinde payda bolǵan.

Konfutsiyga tiyisli bolǵan eń túp filosofiyalıq túsinik, birinshi náwbette, insaniylik edi (C: ren J: jin). Eger talqılaw etilgen hám úyrenilganidek, bul shekem anıq hám anıq túsintirilmagan bolsa -de Analitiklar sonı kórsetedi, adamgershilik ámeliyatı basqalarǵa mámile etiwdi qálemeytuǵın tárzde munasábette bolmawdan ibarat. Bunıń ájep jayı joq, bul túsinik Konfutsiy hám Ldquogolden qaǵıydası retinde tariyp berińan hám adamlardı universal nızamlar dep esaplaytuǵın qaǵıydalarǵa muwapıq háreket etiwge shaqırıq etken Kant hám rsquosga uqsatǵan. The Analitiklar etikalıq filosofiyanıń orayında insaniylikni jaylastıradı jáne onı eń universal etikalıq túsinik retinde aytıp otedi. Arqa Aziya tariyxındaǵı & ldquoConfucian & rdquo dep esaplanıwı múmkin bolǵan derlik barlıq oyshıllar, bul ayriqshalıqtan dárek beredi.

Prezentaciyada birdey áhmiyetke iye Analitiklar túsinigi esaplanadı junzi (Yapon: kunshi) yamasa " ldquoprince. " Analitiklar Óz pazıyletlerin shahzodaga múnásip dárejede tárbiyalaǵan hár bir kisi haqıyqattan da & ldquoprince ekenligin aytıp otedi. & rdquo Kerisinshe, óz pazıyletlerin tárbiyalamaydigan, joqarı mártebeli tuwılganlar shahzoda esaplanıwǵa ılayıq emesligin anıq kórsetip beredi. Tiykarınan, bul túsinikti islep shıǵıw arqalı Analitiklar etikalıq kózqarastı belgilep berdi, bunda hátte sociallıq-siyasiy ierarxiyaning eń joqarı dárejelerine sın kózqarastan ataq beriw múmkin edi.

Siyasiy tárepten, Analitiklar sonı kórsetedi, etikalıq mısal arqalı basqarıw nızam hám jaza abayınan kóre talay nátiyjeli. Ekinshisi etikalıq hújdan sezimin emes, bálki muwapıqlıqtı keltirip shıǵarıwı múmkin. Basqa tárepden, qaǵıydalarǵa kóre, hukmdorning májbúrlew kúshi kórinetuǵın bolǵanda, bálki ol kórinetuǵın bolmaǵanda da ámel etiledi. Konfutsiy, sonıń menen birge, tildiń tiykarǵı áhmiyetin jáne onı tuwrı basqarıwda tuwrı isletiliwin aytıp ótdi. Bir bólekte Konfutsiy til hám sózlerdiń tuwrı isletiliwine isenim payda etiw jaqsı húkimet tárepke birinshi qádem ekenligin aytadı (13/3). Konfutsiy nızam ústinliginiń áhmiyetin biykar etpesten, tar sheńber degi nızamlılıqtı biykarlaw etdi. Bir noqatda, Analitiklar (13/18) hátte Konfutsiy suwretlanganki, ákesi balasın húkimetke tapsırıwdan kóre, onıń jınayatların jasırıwı tuwrı boladı. The Analitiklar shańaraq aǵzalarınıń óz aǵayınlarına ǵamxorlıq qılıw minnetlemeleri sıyaqlı, uydan shaǵılısıwdı maqul kóriw qıyın edi.

Analitiklar ol talqılaw etpeytuǵın zatlar menen de ataqlı : metafizika hám psixik máseleler. Atap aytqanda, Konfutsiy ruwxıy temalar haqqında esitiwdi qálegen studentlerden, eger olar insaniylik etikalıq jolin ele ózlestirmegen bolsalar, ne ushın bunday temalarǵa qızıǵıwshılıqların sorawları menen ataqlı. Basqa kontekstte, Analitiklar Konfutsiy ruxlanıwlardı húrmet etkenin, hátte olardan uzaqlasqanda da, usınıs etedi. Bul úzindiler Konfutsiyning metafizik máselelerge onsha qızıqmaganligini, bálki ol tiykarǵı hám ámeliy etikalıq táliymat dep esaplaganini ańlatadı.

Konfutsiy hám rsquo táliymatların kesh Zhou dáwirinde túrli shákirtler ilgeri jıljıtıwǵan, olardıń eń sistemalı bólegi Mengzi (eramızǵa shekemgi 371 hám eramizǵa shekemiy 289 y.) Bolıp, ol batısda eń keń tarqalǵan atı Lotin atı menen ataqlı. Tap sol nomdagi tekst Konfutsiy filosofiyasınıń eń zárúrli tolıq maǵlıwmatların Mencius penenhám rsquo -ni óz ishine aladı. Shubhasız, Kontsutsiy oylawına Mentsiyning qosqan eń zárúrli úlesi onıń insan tábiyaatı tuwılıw waqtında jaqsı ekenligin anıq tastıyıqlawı bolıp tabıladı. Konfutsiyning atap ótiwishe, adamlar tuwılishidan uqsas, lekin ámelde parıq etedi. Biraq, adamlar tiykarınan qanday hám qanday mániste uqsaslıǵı tolıq anıq emes penenedi. Mensiy insaniyattıń tug'ma jaqsılıqları ushın tartıs penenjúrgizip, bul jaqsılıq qanday etip insaniylik, sawaplılıq, ádep hám donolikning baslanıwınan ibarat bolǵan ongdan kelip shıqqanlıǵın aytıp ótdi. Sonday bolsa -de, Mensiy tán aldı, bul jamanlıq, dúnyada hámmesi anıq bolıp, adamlar tuwılǵan jaqsılıqtıń baslanıwınan waz keshkeninde júz bergen. Menfiy tariyplagan Konfutsiy táliymatı joybarı, bul jaqsılıq sanasına saqlaw hám joǵalǵan táǵdirde onı qayta tiklew edi.

Siyasiy kózqarastan, Mencius penenagressiv hám qarama -qarsılıqlı jantasıwdı anıqladi Analitiklar. Bir bólekte, Mencius, hukmdor etikalıq qulıq -atvorni tastap, oǵada buzıwǵa qaratılǵanlıqqa qol urǵanında, onı qayta -qayta óltiriwsiz, hátte qatl etiw múmkin hám kerek, dep usınıs etedi. Basqa bir jaǵdayda, Mencius penennızamlılıq tuwrısında adamlarǵa kóbirek túsinik beredi, bul nızamlı basqarıwdı qolǵa kirgiziw ushın sheshiwshi áhmiyetke iye ekenin kórsetedi. Bul halda, hukmdor hesh qashan tabısqa úmit etpesligi múmkin. Mencius penenhám rsquo nızamlı húkimet etikalıq, adamgershilikli húkimet yamasa renzheng (J: jinsi).

Dástúriy esap -kitaplarǵa kóre, Konfutsiy óz dáwirinen aldın ámeldegi bolǵan áyyemgi Kitay jazıwınıń túrli klassiklarini tahrir etken. Bul atributda qanday da haqıyqat bolıwı múmkin bolsa -de, Kitay tariyxına málim bolǵan eski dóretpeler, tiykarınan, tekstli fakt retinde, erte Han dáwirinen (eramızǵa shekemgi 206 jıldan 220 jılǵa shekem) kelip shıqqan. Ádetde altı dep atalatuǵın bul eski ádebiyatlar tek Xon dáwirindegi besew kitaptan ibarat edi Ózgerisler kitapı (Yijing) Tariyx kitapı (Shujing) Qosıq kitapı (Shijin) Dástúrler kitapı (Liji) Báhár hám gúzek jılnamaları (Chunqiu). Bul haqıyqat qanday bolıwınan qaramastan, keyingi konfutsiychilar arasında olar úyrengen klassikalarni bólekan Konfutsiy tahrir etken hám nátiyjede, onıń tariyx, ádebiyat, ádep haqqındaǵı túsiniklerin, hátte ózin ózi ózgertirgen, dep ıseniwgen. Xan úrim-putaǵında bul tekstler keńeyip baratırǵan Konfutsiy hám rdquo oqıw programmasınıń bir bólegi retinde keń úyrenila baslandı. After a brief pútin brutal persecution of Confucian scholars penenand Confucian literature during the Qın dynasty (221&ndash206 B. C. E.), Confucius penenbegan tap emerge, during the Han dynasty, as penenthe much exalted and revered sage-philosopher of China, and Confucians penenas penena more distinctly identifiable group of scholars.