|
Iqtisodiy munosabatlarda moliya alohida o'rin tutadi. Ularning o'ziga xosligi ular doimo pul shaklida harakat qilishlarida namoyon bo'ladi. Moliya taqsimlovchi xarakterga ega bo'lib, moddiy ishlab chiqarish sohasidagi xo'jalik yurituvchi sub'ektlar, davlat va noishlab chiqarish sohasi ishtirokchilari daromadlari va jamg'armalarining shakllanishi va ishlatilishini aks ettiradi. Korxonaning moliyaviy resurslari pul resurslari,
ma'lum bir tadbirkorlik sub'ekti uchun mavjud;
va uning shakllanishi, tarqalishi va foydalanish jarayonini aks ettiradi
daromad: Korxonaning moliyaviy resurslari asosiy va aylanma mablag'larning aylanishini, davlat byudjeti, soliq organlari, banklar va boshqa tashkilotlar bilan munosabatlarini ta'minlaydi. Qarzga olingan mablag'lar - bu banklar va boshqa tashkilotlar tomonidan berilgan kreditlar, ssudalar, boshqa korxonalarga vaqtincha moliyaviy yordam berish, aniq loyihalar uchun qimmatli qog'ozlar (majburiyatlar) chiqarish va boshqa manbalardir.
Korxonaning moliyaviy resurslarining asosiy manbalaridan biri korxona ta’sischilarining badallaridan shakllanadigan va ustav kapitali shaklini oladigan boshlang‘ich kapital hisoblanadi.
Ustav kapitalini shakllantirish usullari korxonaning tashkiliy-huquqiy shakliga bog'liq. Ustav kapitali fondlari asosiy vositalarni sotib olishga va normal ishlab chiqarish-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan miqdorda aylanma mablag‘larni shakllantirishga yo‘naltiriladi. Shuningdek, u litsenziyalar, patentlar, nou-xau va shunga o'xshash narsalarni olishga sarflanishi mumkin.
Ishlab chiqarishga qo'yilgan dastlabki kapital sotilgan mahsulot bahosida ifodalangan qiymatni yaratadi. Mahsulot sotilgandan keyin u pul shaklini - daromad shaklini oladi.Foydalanish jarayonida daromadlar sifat jihatidan har xil tarkibiy qismlarga bo'linadi.Daromadlardan foydalanish yo'nalishlaridan biri amortizatsiya fondini shakllantirishdir. U asosiy ishlab chiqarish fondlari va nomoddiy aktivlarning eskirishi pul shaklini olgandan keyin amortizatsiya ajratmalari shaklida shakllanadi. Amortizatsiya fondini shakllantirishning zaruriy sharti ishlab chiqarilgan mahsulotni iste'molchiga sotish va tushumni olishdir.
Mahsulotni yaratishda kompaniya xom ashyo, sotib olingan butlovchi qismlar va yarim tayyor mahsulotlarni sarflaydi. Ularning tannarxi boshqa moddiy xarajatlar, asosiy ishlab chiqarish fondlarining amortizatsiyasi, ishchilarning ish haqi bilan bir qatorda tannarx ko‘rinishidagi korxonaning mahsulot ishlab chiqarishga sarflagan xarajatlari hisoblanadi. Daromad olinmaguncha, bu xarajatlar korxonaning aylanma mablag'lari hisobidan moliyalashtiriladi, ular sarflanmaydi, lekin ishlab chiqarishga avanslanadi. Tovarlarni sotishdan tushgan mablag'lar olingandan so'ng aylanma mablag'lar tiklanadi va mahsulot ishlab chiqarish uchun korxona tomonidan qilingan xarajatlar qoplanadi.Xarajatlarni tannarx shaklida ajratish mahsulot sotishdan olingan tushum va ishlab chiqarish xarajatlarini solishtirish imkonini beradi. Mablag'larni mahsulot ishlab chiqarishga investitsiya qilishning ma'nosi sof daromad olishdir va agar tushum tannarxdan oshsa, korxona uni foyda shaklida oladi.
Foyda ham, amortizatsiya ham ishlab chiqarishga yo'naltirilgan mablag'lar va Kompaniyaning mustaqil ravishda boshqaradigan o'z moliyaviy resurslari aylanishi natijasidir.Korxona olgan foyda butunlay uning ixtiyorida qolmaydi: uning bir qismi soliq shaklida byudjetga tushadi.
Korxona ixtiyorida qolgan foyda uning ehtiyojlarini moliyalashtirishning asosiy manbai bo'lib, uni jamg'arish va iste'mol sifatida aniqlash mumkin. Aynan foydani jamg'arish va iste'mol qilish uchun taqsimlash nisbati korxonaning rivojlanish istiqbollarini belgilaydi.Jamg'arish uchun ajratilgan mablag'lar (amortizatsiya ajratmalari va foydaning bir qismi)) korxonaning uni ishlab chiqarish va ilmiy-texnik taraqqiyoti uchun foydalaniladigan moliyaviy resurslarini tashkil qiladi. Shu asosda moliyaviy aktivlarning shakllanishi sodir bo'ladi - qimmatli qog'ozlar, boshqa korxonalarning ulushlari va boshqalarni sotib olish. Foydaning yana bir qismi korxonaning ijtimoiy rivojlanishiga, jumladan iste'molga yo'naltiriladi.
Korxona o'z mablag'laridan tashqari qarzga olingan moliyaviy resurslarni, uzoq
O'z va qarzga olingan moliyaviy resurslarning nisbati kompaniya moliyasining tuzilishini belgilaydi.
Mablag'lardan foydalanish bo'yicha ko'rsatmalar
Korxona mablag'larini investitsiya qilish yo'nalishlari mahsulot (ishlar va xizmatlar) ishlab chiqarish bo'yicha korxonaning asosiy faoliyati bilan ham, sof moliyaviy investitsiyalar bilan ham bog'lanishi mumkin. Korxona qo'shimcha daromad olish uchun boshqa korxonalar va davlatning qimmatli qog'ozlarini sotib olish, yangi tashkil etilgan korxonalar va banklarning ustav kapitaliga qo'yish huquqiga ega. Korxonaning vaqtincha bo'sh pul mablag'lari bankdagi depozit hisobvaraqlariga joylashtirilishi mumkin.
Korxonaning moliyaviy resurslaridan foydalanish korxona ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish, xo'jalik sheriklari oldidagi majburiyatlarini bajarish imkoniyatiga ega bo'lgan tarzda qurilishi kerak; byudjetga va byudjetdan tashqari jamg'armalarga to'lovlarni o'z vaqtida amalga oshirish; qarzga olingan moliyaviy mablag'larni to'liq va o'z vaqtida qaytarish; faoliyatini yangilash va kengaytirish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
