3-modul. Tabiiy tusdagi favquloda vaziyatlar 3-mavzu. Zilzila va undan ogohlantirish, muhofazalanish tadbirlari Reja

 
 
Sovuqqon bo'lish
Kishini ekstremal holatlarda sovuqqon bo'lishi, bu uning o’z xatti-
harakatlarini nazorat qila olish holati bilan teng hisoblanadilanadi. Zilzila paytida 
his-hayojonga berilishi, vahimani, qo'rquvni va oqibatda o'z xatti-harakatini 
boshqara olmay qolishga olib keladi. Bunday kishi karaxt, bo'layotgan 
voqeliklarga e'tiborsiz, nima qilayotganini o'zi bilmaydigan holatga tushibqoladi. 
Sovuqqonlikni shakllantiradigan quyidagi omillar mavjud: bo'lgan voqelikni 
nima ekanligini tez anglash, bu o'tkinchi ekanligini his etish, qo'rquvni yengish, 

---

aqlning ustunligini ta'minlay olisli. His-hayajonga berilmaslik. Voqelik paytida 
o'ziga-o'zi dalda berish, atrofdagilarga baland ovozda ko'rsatmalar berish. Yordam 
ko'rsatish. 
Zilzila paytida shoshilmasdan tez harakat qilish juda ko'plab zararlar kelib 
chiqishining oldini oladi. Bunday paytda kishi qo'rquvni yenga olsa, sovuqqonlik 
bilan tezkor harakat qilsa u o'zini va o'zgalarni xavfdan saqlab qolishi mumkin. 
Zilzilaga oldindan tayyorgartik ko'rish, umuman olganda siz qiladigan 
mashq quyidagi harakatlardan iborat bo'ladi. Siz uni ishxonada, uyda, ta'lim 
muassasasida bajarib turing. O'tiring, qo'llaringiz bilan boshingiz hamda 
bo'yningizni berkiting va suyaning. 
Xavfsiz joyni topib, o'tiring, yoting. 
Boshingiz va bo'yningizni berkiting. 
Chuqur nafas oling va tinchlaning. 
Zilzila tugaguncha o'z joyingizda qoling. 
O'zgalarni tinchlanishga chaqiring. 
Ortiqcha harakat qilmang. 
Bino ichda bo'lganingizda zilzila yuz berdi. Yuqorida aytilgandek harakat 
qiling, xavfsiz joylarni egallang. Zilzila o'tib ketmaguncha o'z joyingizdan 
qimirlamang. Zilzila tugadi, Takror zilzila bo'ladi. Shu paytda bino ichida 
bo'lsangiz sovuqqonlik bilan tez harakat qiling. Gaz, suv jumraklarini yoping. 
Elektr qo'shgichlarini o'chiring. Oldindan tayyorlangan oziq-ovqat, suv zaxiralari 
hamda zarur hujjatlarni olib tashqariga chiqing. 
Agar siz ko'p qavatli bino ichida bo'lsangiz tashqariga chiqishga 
shoshilrnang. Chunki -zilzila siz chiqishingiz mumkiri bo'lgan zina va liftlarni 
shikastlagan, bu esa sizga zarar yetkazishi mumkin. Liftdan foydalanmang. Zina va 
liftlar soz holatda deyilmaguncha o'z o'rningizda qoling. Tashqaridan yordam 
kuting. O'zingiz haqingizda tashqaridagilarga xabar berishga urining. Tashqaridan 
albatta yordam bo'ladi. 
Agar siz biron bir ko'chki ostida qolgan bo'lsangiz unda atrofni ehtiyotlik 
bilan kuzating. O'zingizcha harakat qilmang. Chunki, siz ustingizdagi ko'chkini va 
uni qanday holatda ekanini bilmaysiz. Bu harakatingiz sizning zararingizga 
ishlashi mumkin. Vahimaga, qo'rquvga berilmang. Ularni yengishga harakat qiling. 
Ko'chki sizga qanday jarohat yetkazganini bilishga intiling. Bu paytda sizning eng 
yaqin qutqaravchingiz, bu sizning o'zingiz. Vaziyatni to'g'ri baholang. Qo'rquv 
hissini enging, sovuqqon bo'lishga intiling. His-hayojonga berilmang. Iroda kuchi 
har narsaga qodir ekanligiga o'zingizga—o'zingiz dastlabki yordam ko'rsatishga 
harakat qiling. Agar sizning harakat qilishingiz imkoniyati bo'lmasa, yaxshisi 
ortiqcha kuch ishlatmay uni tejang. Tashqaridan yordam chaqiring. Bunga sizni 
ovozingiz yetmasa, biron bir narsani taqillatish orqali o'zingiz haqingizda xabar 
bering. Ustingizdagi ko'chkilarni olib tashlashga urinmang. Tashqaridan yordam 
kuting, u albatta keladi. Qo'l ostingizda bo'lgan suv va oziq-ovqat zahirlarini
tijamkorlik bilan ishlating. 
Siz bir qavatli uylardan tashqariga chiqa oldingiz. Yoki siz tashqarida 
ekanligingizda zilzila yuz berdi. Tashqarida xavfsiz,ochiq joyga chiqing. Binolar,
elektr simlari va daraxtlardan uzoqlashing. Chunki, aynan bino devorlaridagi turli 

---

xil bezak va predmetlar, oynalar sinig'i, elektr simlarining uzilishi, simyog’och va 
daraxtlarning qulashi kishiga shikasit yetkazishi va og’ir oqibatlarga olib kelishi 
murnkin. Shu sabab o'zingiz uchun joy toping. U yerdan atrofni kuzating, 
o'zgalarga yordam bering. Ko'pincha zilzilalar binolarga shkast yetkazmasligi,
ammo xonadon ichidagi buyumlar va mol- mulkka katta zarar yetishi, mebel, idish-
tovoqlar, oynalar, kitob javonlarining ag'darilishi sizga, ayniqsa yosh bolalarga 
katta xavf solishi mumkin. Lekin siz uyingiz ichidagi narsalar: