O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS
TA`LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG`BEK NOMIDAGI O`ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
JIZZAX FILIALI
“AMALIY MATEMATIKA” FAKULTETI
“IQTISODIYOT” KAFEDRASI
“TARMOQLAR IQTISODIYOTI” FANIDAN
Topshirdi: 140-20 guruh talabasi
J. O’ralov
Qabul qildi:
________________
Jizzax 2021
4-TOPSHIRIQ
Reja:
1. Sanoat – milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmog’i.
2. Sanoat tarmoq tuzilmasi va tarkibiy siljishlar.
Sanoat – milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmog’i
Sanoat – moddiy ishlab chiqarishning eng yirik, yetakchi tarmog‘idir. Unda
mehnat qurollari (vositalari), mehnat buyumlari va xalq iste’mol tovarlarining
ko‘pchilik qismi yaratiladi; mashina va mexanizmlarning barcha turlari, bino va
inshootlarning konstruktiv elementlari ishlab chiqariladi; er osti boyliklari qazib
olish amalga oshiriladi; mineral, o‘simlik va hayvon xom ashyosiga ishlov beriladi,
keng iste’mol mollari tayyorlanadi va h.k.lar.
Sanoat xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlarini ishlab chiqarish vositalari,
mehnat qurollari bilan ta’minlaydi. Milliy iqtisodiyot, fan, maorif, madaniyat,
sog‘liqni saqlash, sport, turizm va boshqa sohalar rivoji sanoatning taraqqiyot
darajasiga bog‘liq.
Ishlab chiqarish kuchlari va munosabatlari taraqqiyotida sanoatning tarixiy
roli beqiyosdir. Shu sababli uning rivoji va samaradorligi qanchalik yuqori bo‘lsa,
davlatning mavqei shunchalik kuchli bo‘ladi va aholi turmush darajasi yanada
yaxshilanib boradi.
Sanoat jamiyatning yetakchi kuchi bo‘lgan ishchilar sinfini o‘zida
birlashtiradi. Sanoat rivoji tufayli unda band bo‘lgan xodimlarning soni ko‘payadi,
ularning bilimi va ilmi, mahorati ortadi, kadrlar salohiyati yuqori darajaga
ko‘tariladi.
Sanoat sohasida mehnatni ijtimoiy tashkil etishning eng oliy turi bo‘lgan
Konsentratsiyaning yuqori darajasi va shu asosda ijtimoiy ishlab chiqarishni
uyushtirshning ilg‘or usullari - mahalliylashtirish, ixtisoslashtirish va
diversifikatsiyalash, kooperativlashtirish va kombinatlashtirish sohasida ustunlik
qiladi.
Faqat yirik mashina industriyasigina fan va texnika hamda innovatsiyaning
barcha yutuqlarini mujassamlashtirib, mehnatni texnika bilan qurollantirishi va
unumdorligini yuqori darajaga ko‘tara oladi.
Sanoat va ayniqsa, uning eng muhim sohasi bo‘lgan og‘ir sanoat mamlakatda
kengaytirilgan takror ishlab chiqarishning asosi hisoblanadi. U moddiy-texnika
vositalarini o‘zi va boshqa tarmoqlar uchun takror ishlab chiqarish bilan bir vaqtda
jamiyat a’zolari o‘rtasidagi ijtimoiy-ishlab chiqa¬rish munosabatlarini
takomillashtirib ham boradi.
Sanoat qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini qayta qurishning negizi
hisoblanadi. Uni yangi texnika bilan ta’minlash orqali fermer, shirkat, dehqon
xo‘jaliklarini va boshqa shakllarda faoliyat ko‘rsatayotgan subyektlarni iqtisodiy
va madaniy jihatdan yuqori darajaga ko‘tarishga, shahar bilan qishloq o‘rtasidagi
muhim tafovutlarni yo‘qotishga, dehqon mehnatini industrial mehnatga
aylantirishga yordam beradi.
Sanoat mamlakat mudofaa qobiliyatining moddiy manbai, dunyoda tinchlikni
saqlashning muhim omili, mamlakatlar mustaqilligini va birdamligini ta’minlovchi
muhim sohadir. Chunonchi, mamlakatimiz mudofa qobiliyatini mustahkamlashda
sanoatning roli va ahamiyati beqiyosdir.
Barcha mamlakatlarning siyosiy, iqtisodiy va tashkiliy intilishlari, xo‘jalik
jihatidan hamkorligi sanoat sohasida ham o‘z ifodasini topadi. Tabiiy va mehnat
resurslaridan, fan va texnika yutuqlaridan foydalanish imkoniyatlari kengayishida
sanoatning ahamiyati kattadir.
Sanoat uchun fan-texnikaning uzluksiz taraqqiyoti va ishlab chiqarishning
yutuqlari bilan qurollanishi darajasining o‘sishi xarakterlidir. Unda elektrlashtirish
va elektronizatsiyalash, kompyuterlashtirish va kimyolashtirish, ishlab chiqarishni
modernizatsiyalash, texnik va texnologik jihatdan qayta qurish sohasidagi ilg‘or
yutuqlardan keng foydalaniladi. Ularni faqat tinchlik maqsadlarida qo‘llaydi.
Sanoat moddiy ishlab chiqarishning bosh tarmog‘i, iqtisodiyotning
poydevoridir. Milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlarini qayta qurishga qodir
bo‘lgan yirik mashinalashgan sanoatgina mustaqillikning birdan - bir moddiy
negizi bo‘lishi mumkin.
Mamlakat aholisining ish bilan bandligini oshirishda sanoatning roli
beqiyosdir.
O‘zbekistonda mehnatga layoqatli aholining 13 foizi sa¬noat ishlab
chiqarishida band. Bu o‘rinda ta’kidlash kerakki, respublika sanoatining jadal
sur’atlar bilan ta’minlanishi yanada yaxshilanib, mehnatga layoqatli aholining
ijtimoiy foydali mehnat bilan mashg‘ul bo‘lishi, ya’ni bandlik darajasi anchagina
yuksaladi. Tarmoqning yanada jadal rivoji sanoat kadrlari soni va ularning
jamiyatdagi mavqei yanada oshishiga olib keladi.
Mamlakatimiz sanoatining taraqqiyoti yuqori malakali ishchi kadrlar,
muhandis va texnik xodimlar safini kengaytirdi. Hozirgi paytda O‘zbekiston
sanoatida 1,6 millionga yaqin xodim ishlamoqda. Ulardan 650 ming nafari oliy,
950 ming nafardan ortig‘i o‘rta va o‘rta maxsus ma’lumotli xodimlardir.
Taraqqiyot qonunlari xodimlarning madaniy - texnik saviyasi o‘sishini, ishlab
chiqarish malakasi va tajribasi tinmay oshib borishini ta’minlaydi. Bu O‘zbekiston
sanoatida ham namoyon bo‘lmoqda.
Ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyot jadallashuvini ta’minlovchi kuch - raqobat ham
avvalo, respublika sanoatida vujudga keldi va rivojlana boshladi. Tadbirkorlar,
ishbilarmonlar bellashuvning bayroqdori bo‘lib maydonga chiqdilar. Respublika
sa¬noatida ham raqobat o‘zining oddiy bosqichidan eng yuqori bosqichiga
ko‘tarilib, chinakam umumiy dastakka aylanmoqda.
Mustaqillikning afzalliklari davlat iqtisodiy siyosa¬tining yetakchilik rolini
yanada oshirmoqda. Oliy Majlis Senatining qonunlari, Prezident farmonlari,
Vazirlar Mahkamasining qarorlari, eng avvalo, sanoat sohasida amalga
oshirilmoqda va sezilarli samara bermoqda.
Sanoat tabiatda uchraydigan moddiy boyliklarni qazib chiqarish va
tayyorlashni, ularni va qishloq xo‘jaligida etishtirilgan mahsulotlarni qayta
ishlashni o‘z ichiga qamrab oladi.
Sanoat barcha xalq xo‘jaligi tarmoqlari uchun ishlab chiqarish kuchlarining
asosiy elementlaridan biri hisoblangan jamiyatning tabiat ustidan hukmronligini
birmuncha orttiradigan, texnika taraqqiyotini belgilaydigan, inson mehnatining
unumdorligini oshirishga imkon beradigan mehnat va ishlab chiqarish qurollarini
yaratadigan sohadir.
Sanoat taraqqiyoti ishlab chiqarish kuchlarining bir tomonlama rivojlanishiga
xotima beradi, mamlakat va uning ajralmas qismi bo‘lmish viloyatlarda tabiiy
boyliklardan, xom ashyo va mehnat resurslaridan kengroq va har tomonlama
foydalanish imkoniyatini yaratadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti shavkat Mirziyoevning 2017 yil 22
dekabrda Oliy Majlisga yo‘llagan Murojaatnomasining birinchi qismida 2017-2021
yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha Harakatlar strategiyasini Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yilida
amalga oshirish davlat dasturi doirasida amalga oshirilgan ishlar, umuman, 2017
yil davomida turli sohalarda erishilgan natijalar atroflicha tahlil qilinib, zarur
xulosalar chiqarildi .
Mazkur xulosalar 2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini ,
jumladan milliy iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor
yo‘nalishlarini amalga oshirishdagi sanoat tarmoqlarining o‘rni va rolini ochib
beradi.
2017 yilda iqtisodiyot sohasida zamon talablariga javob beradigan, yangicha
ma’no-mazmundagi va samarali islohotlarni amalga oshirish yo`lida birinchi
qadamlarni qo`ydik .
Iqtisodiyotimizni mutlaqo yangi asosda tashkil etish va yanada erkinlashtirish,
uning huquqiy asoslarini takomillashtirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya va
diversifikatsiya qilish bo`yicha qator qonunlar, farmon va qarorlar, puxta
o`ylangan dasturlar qabul qilindi va ular izchil amalga oshirilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |