Amaliy matematika va informatika

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI

FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI

“AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA” KAFEDRASI

18.07-guruh talabasi Amanullayeva Mavludaxonning

<>

mavzusidagi

MALAKAVIY O’QUV AMALIYOTI

HISOBOTI.


Mavzu:MS DOS buyruqlari.

Operatsion tizimining zarurligining asosiy sabablari, kompyuter vositalari bilan ishlash va resurslarini boshqarish uchun eng sodda amallar - bu eng quyi darajadagi amallardir, shuning uchun foydalanuvchiga va amaliy dasturlarga zarur bo‘lgan harakatlar bir necha yuzlab yoki minglab shunday amallardan iborat bo‘ladi.

Masalan, magnit disklardagi axborot to‘plovchi diskovodning dvigatelini qanday qilib yoqish, o‘chirishni, ma’lum silindrga o‘quvchi boshchani o‘rnatish, ma’lum o‘quvchi boshchani tanlash, kompyuterdagi diskning yo‘lakchasidagi axborotni o‘qish va hokazo kabi amallarni "tushunadi". Hatto bir disketdan ikkinchisiga faylning nusxasini ko‘chirish, kabi murakkab bo‘lmagan amalni bajarish uchun ham (fayl - bu diskdagi yoki boshqa mashinaviy axborot tashuvchidagi axborotlar to‘plami) diskovodlarga taalluqli buyruqlarni ishga tushirish, ularning ijrosini tekshirish, disklardagi fayllarni joylashtirish, jadvallaridan axborotni izlash hamda ularga ishlov berish va hokazolar bo‘yicha minglab amallarni bajarish lozim bo‘ladi. Vazifalar quyidagilar tufayli murakkablashadi:

Operatsion tizim foydalanuvchidan bu murakkab va unga kerak bo‘lmagan tafsilotlarni yashiradi va unga ishlashi uchun qulay bo‘lgan interfeysni taqdim etadi. Tizim, shuningdek, turli yordamchi harakatlar, masalan, fayllarni ko‘chirish yoki chop etishni ham bajaradi. Operatsion tizim tezkor xotiraga hamma dasturlarni yuklashni amalga oshiradi, ular ishlay boshlashi bilan boshqarishni ularga topshiradi, bajarilayotgan dasturlarning so‘rovi bo‘yicha turli harakatlarni bajaradi va tezkor xotirani yakunlangan dasturdan tozalaydi.

Odatda, IBM PC shaxsiy kompyuterni Microsoft firmasining MS DOS operatsion tizimi yoki uning IBM firmasi tarqatadigan PC DOS varianti rahbarligida yo bo‘lmasa, Digital Research firmasi (hozirgi Novel firmasining bo‘linmasi)ning MS DOS operatsion tizimi bilan qo‘shilib, o‘rin almashib ishlay oladigan DR DOS tizimi yoki IBM firmasining PC DOS operatsion tizimi boshqaruvida ishlaydilar. Bundan buyon bu uchta operatsion tizimi ta'riflanadi va bunda ularning hammasi bitta umumiy DOS so‘zi bilan ataladi.

Operatsion sistema kompyuter ishga tushirilishi bilan yuklanuvchi shunday bir dasturki, bu dastur foydalanuvchiga EHM bilan muloqot qilish vositasi bo‘lib xizmat qiladi, uning barcha qurilmalari ishini boshqarish imkonini beradi. Operatsion sistema yordamida tezkor xotiradan foydalanish, diskdagi axborotlarni o‘qish yoki axborotlarni disklarga yig‘ish, amaliy dasturlarni ishga tushirish va shu kabi turli ishlarni amalga oshirish mumkin. Operatsion sistemaga ehtiyoj borligining asosiy sababi undagi dasturlarsiz bu kabi ishlarni bajarish uchun quyi bosqichdagi yuzlab yoki minglab elementar amallarni bajarishga to‘g‘ri keladi.

Operatsion sistemaning asosiy vazifasi foydalanuvchini uning bajarishi va umuman bilishi ham kerak bo‘lmagan zerikarli va juda murakkab ishlardan xolis etish, kompyuter bilan muloqot qilishda qulayliklar yaratishdir. Bundan tashqari, operatsion sistema fayllarni ko‘chirish yoki bosmaga chiqarish, kerakli dasturlarni tezkor xotiraga yuklab ishga tushirish va boshqaruvni ularga uzatish, operativ xotirani dastur ishi so‘ngida bo‘shatib boshqaruvni yana o‘ziga olish kabi ishlarni ham bajaradi.Foydalanuvchi va EHMning muloqoti foydalanuvchining MS DOS operatsion sistemasiga ketma-ket beriladigan buyruqlari asosida tashkil etiladi. Buning uchun ichki va tashqi buyruqlar berilgan bo‘lib, ichki buyruqlar COMMAND.COM buyruq faylida, tashqi buyruqlar esa alohida fayl ko‘rinishida bo‘ladi.1981 yilda IBM IBM shaxsiy kompyuterlarining yangi oilasi uchun operatsion tizim yaratish to'g'risida so'rov yubordi . Microsoft 86-DOS operatsion tizimiga bo'lgan huquqlarni Sietl Computer Products - dan sotib oldi ^[uz] [3] va IBM talablariga muvofiq ravishda o'zgartirish bo'yicha ishlarni boshladi. Keyinchalik IBM MS-DOS-ni litsenziyaladi va 1981 yil avgust oyida uni PC DOS 1.0 sifatida chiqardi . MS-DOS va PC DOS-ning keyingi rivojlanishi Microsoft va IBM tomonidan 1993 yilgacha birgalikda amalga oshirilib, 1993 yilga qadar ikkita alohida versiya chiqarildi - Microsoft-dan 6.0 va IBM-dan 6.1.

MS-DOS mavjud bo'lgan davrda, Microsoft 2000 yilda ishlab chiqishni to'xtatmaguncha, sakkizta asosiy versiyalar (1.00, 2.00 va boshqalar) va ikkita o'nlab oraliq versiyalar (3.10, 3.30 va boshqalar) chiqarildi. Dastlab MS-DOS birinchi IBM kompyuterida ishlatilgan Intel 8088 protsessoriga yo'naltirilgan bo'lib, faqat OS ning o'zi ham, foydalanuvchi dasturlari va ma'lumotlarini ham o'z ichiga olgan disketalar bilan ishlagan . Keyingi versiyalar qattiq disk va CD-ROM kabi har xil turdagi disklar bilan ishlash imkoniyatiga ega bo'ldi, yangi protsessorlar va kompyuter arxitekturalarini qo'llab-quvvatladi. Bu firmaning asosiy mahsuloti bo'lib, unga katta daromad va marketing manbasini taqdim etdi .. Rivojlanish jarayonida Microsoft dasturlash tili ishlab chiquvchisidan turli xil dasturiy ta'minotlarni ishlab chiqaruvchi yirik kompaniyaga aylandi. MS-DOS shuningdek buyruq satrining yuqori qismida grafik foydalanuvchi interfeysi sifatida ishlaydigan Windows- ning dastlabki versiyalari uchun asosiy qatlamga aylandi .

Oxirgi qutidagi versiya 6.22 edi, ammo MS-DOS Windows 95 (7.0 va 7.1 versiyalari), Windows 98 (7.1 versiyasi) va Windows ME (8.0 versiyasi) uchun yuklovchi vazifasini bajarishda davom etdi .

Microsoft-ning ruxsati bilan 2014 yil 25 martda Mountain View- da joylashgan kompyuter tarixi muzeyi 1981 yilda nashr etilgan MS-DOS operatsion tizimining manba kodini (1.1 va 2.0 versiyalari ) hamda Windows uchun Word (1.1a) matn muharririni namoyish qildi ^[4] . 2018 yilda MSI-DOS 1.25 va 2.0 versiyalarining manba kodlari bepul MIT litsenziyasi ostida nashr etildi.

1. 
   MS DOS oynasini ishga tushirish uchun quyidagi amallar ketma-ketligi bajariladi:
   

Пуск=>Все программы=>Служебные-Windows=>Командная строко

So’ng quyidagi oyna xosil bo’ladi:

2.md-buyrug’i yordamida yangi papka hosil qilamiz.

C diskda OtaxonovaMavluda nomli papka hosil qilindi.

3.cd-buyrug’i yordamida yo’l ko’rsatilgan katalogga kiriladi.

4.Dir-kataloglar va fayllar ro’yxatini ko’rish.Bu buyruqdan quyidagicha foydalaniladi.

Joriy katalogda 3 ta A1,A2 va A3 papkalar mavjud edi shu papkalar ro’yxati va ular Dir buyrug’i yordamida chiqarildi.

5.tree- buyrug’i yordamida joriy katalogdagi papkalar ro’yxati ko’rsatiladi.

6.rd-buyrug’i yordamida yo’l ko’rsatilgan papkaa o’chiriladi.

Ko’rsatilgan katalogdagi [A3] papka o’chirildi.

7. Del-buyrug’i yordamida ko’rsatilgan papkadagi fayl o’chiriladi.

[A2] papkadagi fayllar o’chirildi.

8.copy-buyrug’i yordamida bir fayldan ikkinchi faylga nusxalash mumkin.

Joriy katalogdagi Mavzu.docx fayli matem.docx fayliga nusxalandi.

9. xcopy-buyrug’i yordamida papkadan faylga nusxa olinadi.

10. move-buyrug’i yordamida papka boshqa joyga ko’chiriladi.

Move buyrug’i yordamida [A2] papkasi Amaliyot papkasiga ko’chirildi.

11. type-buyrug’i yordamida yo’l ko’rsatilgan fayldagi ma’lumotlar ko’rsatiladi.

Type buyrug’i yordamida salom.txt fayli ochildi.

12. notepad-buyrug’i yordamida bloknotga kiriladi.

13. time-buyrug’i yordamida kompyuter vaqti ko’rsatiladi.

14. date-buyrug’i yordamida kompyuterning sanasi ko’rsatiladi.

15. for-buyrug’i yordamida takrorlanish amalga oshiriladi.

For- buyrug’i yordamida 3 ta yangi papka hosil qilindi.

16.if- buyrug’i yordamida shart tekshiriladi vas shart bajarilsa birinchi buyruq bajariladi aks holda ikkinchi buyruq amalga oshiriladi.

17.edit- buyrug’i yordamida ko’rsatilgan fayl tahrirlash uchun ochiladi.

18.net user- yangi foydalanuvchi qo’shish uchun ishlatiladi.



19.net use- buyrug’i bilan ishlash.

20.diskpart- buyrug’i bilan ishlash.

21.tasklist-buyrug’i bilan ishlash.

22. shutdown- buyrug’i bilan ishlash.

23.net share – buyrug’i yordamida tarmoqdagi papkalar ro’yxati chiqariladi.

24. systeminfo- buyrug’i yordamida kompyuter haqida ma’lumot chiqariladi.

25.taskkill- buyrug’i bilan ishlash.

26.sc-burug’i bilan ishlash.

27.icacls-buyrug’i bilan ishlash

28.qprocess- buyrug’i bilan ishlash.

29.Where-buyrug’i yordamida fayl qidirish mumkin.

30.goto- buyrug’i bilan ishlash.