Amortizatsiya fondi va undan samarali foydalanish yo’llari amortizatsiya va asosiy fondlarning iqtisodiy mohiyati

Uchinchidan, mahsulotga o’tkaziladigan asosiy fondlar qiymati kattaligi ishlab chiqarish tarmog’i turi bilan bog’liqdir.

Bundan tashqari amortizatsiya aniq bir darajada me’yoriy funksiyani ham bajaradigan asosiy fondlardan iloji boricha to’liq foydalanish imkonini yaratadi: jihozning ishlashi qanchalik uzoq bo’lsa, mahsulot ishlab chiqarish shuncha ko’p bo’ladi va asosiy fondlar qiymati shunchalik tez o’tkaziladi. Bu ma’naviy eskirish natijasida amortizatsiya bo’lmay qolishining oldini oladi va korxonaning bozor sharoiti uchun zarur bo’lgan yo’qotishlarini kamaytiradi.

Amortizatsiya me’yori asosiy fondlar qiymatini qoplashning yillik foizini tashkil etadi.

Ayrim tarmoqlarda ishlab chiqarishning tehnologik xususiyatilaridan kelib chiqqan holda, jihoz rejimi va ishning smenaligi, ish bilan bandlik darajasi va bajarilgan ishlarning jismoniy hajmi, atrof muhit sharoiti, ob’yektning geografik joylashuvi va boshqa omillardan kelib chiqqan holda amortizatsiya me’yori ko’payishi mumkin.

Agar, misol uchun, mashina va jihozlarning amortizatsiya me’yori ularning 3 smenada ishlatilishidan kelib chiqqan holda o’rnatilgan bo’lsa, haqiqatda esa 2 smenada ishlasa, u holda kamaytirib to’g’rilangan koeffitsiyentga ko’paytiriladi. Aksincha mashina va jihozlar belgilangan ikki smena o’rniga uch smena ishlayotgan bo’lsa, u holda yuqori koeffitsiyentga ko’paytiriladi.