Avtomatlashtirilgan tokarlik dastgohlarining ishlash

ǀ
ISSUE 3 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 232
Murakkab siklda ishlash uchun tokarlik dastgohlarini avtomatlashtirishda turli xil 
fotokopiler (elektr, gidravlik va pnevmogidravlik) va dasturiy ta`minot tizimlaridan 
foydalaniladi.
Tokarlik avtomatlashtirish amaliyotida asosiy ikkita turdagi tizimlardan foydalaniladi. 
Bular: mexanik va elektr pnevmatik. Ushbu dastgohlarda asosan dasturlar avvaldan 
rejalashtirilgan xolda dasturlanadi va nisbatan oz miqdordagi ish uchun dastur ishi 
o`zgartirilmaydi. 
Tokarlik kichik avtomatlashtirishning asosiy yo`nalishlari tezlikni nazorat qilish va uni 
mexanizatsiyalashdan iboratdir.
Dasturlash kodlari orqali dastgoh tayyorgarlikdan o`tadi va ish siklini 
avtomatlashtirish orqali dastgoh raqamli ravishda boshqariladi. G kodlari- dastlabki 
ishlov o`rnatish va ish sharoitlarini yaratishni o`z ichiga oladi.
CAD va CAM dasturlarida boshqarish judayam qulay va ishchi kuchini oz sarf 
bo`lishiga sabab bo`ladi. Lekin ushbu dasturlarini ishlash chiqishda shuni inobatga olish 
kerakki, tuzilgan dastur ancha puxta va aniq bo`lishi kerak. Bu esa o`z navbatida raqamli 
dasturlashda katta ma`sulyatni yuklaydi. Agar tegishli interfeyslar mavjud bo`lsa, 
kompyuter to`g`ridan to`g`ri kompyuterga ulanadi. Agar dastgoh masofadan boshqarish 
kerak bo`lsa, unda raqamli dastur aloqa stansiyasi yuboriladi. Bundan so`ng esa, 
kompyuter xotirasiga o`tkaziladi.
Hozirgi avtomatlashtirilgan, zamonaviy tokarlikmashinalarida qo`shimcha elementlar 
mavjud bo`lib, sovutish tizimi, yangilangan nazorat tizimi, chipping uchun mexanizm, 
tayyor ish qismlarini ko`chiradigan konveyer shular jumlasiga kiradi. Qo`shimcha 
elementlar orasida bo`shliqlar bilan qo`shimcha operatsiyalarni bajarish uchun himoya 
paneli, orqa yorug`lik, revolver boshi mavjud. Bu burg`ulash, burilish, frezalash va 
tebranish bo`lishi mumkin. 
Avtomatlashtirilgan yig`ish dastgohlarida ishlangan mahsulotning sifati qo`l bilan 
ishlov berilganga nisbatan yaxshilanadi, texnologik jihozni ishlash unumdorligi oshadi 
va qo`l mehnati qisqaradi. Mashinasozlik korxonalarini avtomatlashtirishning kopmleks 
muammolarini hal qilish uchun “1S”, “KOMPAS-3D” “SiteLine”, “IFS Applications”, 
“Autodesk” kabi dasturiy modullardan foydalaniladi. Bundan tashqari yig`ish jarayonini 
besh sinfga bo`lish mumkin. Bu sinflar: mexanik yig`ish, payvandlash va kavsharlash, 
kleylash, magnitli va kombinatsiyalashgan yoki biriktirish asosida rezbali, kavsharli, 
payvandli, armaturali va bosim ostida olish. 
Tokarlik mashinasi kichik qismlar ketma-ket ishlab chiqarishda ishlatiladi. Bu 
yuqori ishlash uskunalar bilan bog`liq. Mashinalar daqiqada 20 qismga ishlov berishga 
qodir. Qurilma eksa, murvat, qisma, ichi bo`sh silindr, shaftlarni ishlab chiqarish uchun 
mo`ljallangan. 
Avtomatlashtirilgan tokarlik dastgohlarining bir qancha afzalliklari mavjud 
bo`lib, bularga: tayyor buyumlarning yuqori aniqligi, yuza sifatining aniqligi, ko`p 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3