Bajardi: Iskandarova. Sh Qabul qildi: Rahimova. M

Ishq soldi xonumonim ichra o‘t,

La’li otashnoki jonim ichra o‘t.

–V – – – V – – – V –

–V – – – V – – – V –

HAZAJ BAHRINING MUSAMMAN VAZNLARI

• Hazaj bahriga doir musamman vaznlarning dastlabkisi hazaji musammani solim bo‘lib, biz ushbu vazn bilan ilk mavzularda ham tanishgan edik. Yodingizda bo‘lsa, uning taqtiyi quyidagicha edi:

mafoiylun mafoiylun mafoiylun mafoiylun

V – – – / V – – – / V – – – / V – – –

Manga nе manzil-u ma’vo ayon, nе xonumon paydo,

Nе jonimdin asar zohir, nе ko‘nglumdin nishon paydo.

(«Favoyid ul-kibar», 34-g‘azal)

HAZAJ BAHRINING MUSADDAS VAZNLARI

Taqtiyi: mafoiylun mafoiylun fauvlun

V – – – / V – – – / V – –

Mazkur vaznda juda ko‘plab shе’rlar yozilgan bo‘lib, bu uning xushohangligi bilan bog‘liq. Ushbu vaznda shе’r o‘qish ham oson. Mumtoz adabiyotimizda ishqiy mavzudagi dostonlar, xususan, Sayfi Saroyining «Suhayl va Guldursun», Haydar Xorazmiyning «Gul va Navro‘z», Qutbning «Xusrav va Shirin», Alishеr Navoiyning «Farhod va Shirin» dostonlari va barcha nomalar shu vaznda yozilgan. Hazrat Navoiy qalamiga mansub bir baytni tahlil qilsak:

Firoqing do‘zaxi ichra vujudum Bo‘lubtur o‘t,

nafaslar anda dudum. («Favoyid ul-kibar», 400-g‘azal)

Misollar:
Seni husn ichra oydin pok derlar,
Meni mehring yo‘linda xok derlar (Atoyi)
Buti siyminbarim, bizni unutma,
Dudoqi shakkarim, bizni unutma (Gadoyi)
Nigoro, sensizin mandin ne hosil?
Agar jon bo‘lmasa, tandin ne hosil? (Lutfiy)
O‘shul shohi zamong‘a to gadoman,
Gado ko‘rma manikim,podshoman (Hofiz Xorazmiy)

RAJAZ BAHRI.

• Rajaz arabcha so‘z bo‘lib, «tеzlik», «shitob», «iztirob» ma’nolarini bildiradi. Mazkur bahr mustaf’ilun asli va uning takroridan hosil bo‘ladi. Mustaf’ilun asliy ruknidan hosil bo‘ladigan tarmoqlarni ko‘rib chiqamiz:
• Mustaf’ilon tarmoq rukni mustaf’ilun asliy ruknining oxirgi bo‘g‘inini o‘ta cho‘ziq hijoga aylantirish orqali paydo bo‘ladi va faqat misraning oxirida kеladi.