Диабетга чалинган кишилар ширинликни умуман тановул қила олмайди

ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ 1-ТУРИ
Хасталикнинг ушбу тури болалар ва ўсмирлар орасида энг кўп тарқалган эндокрин касаллик ҳисобланади. Бу дард билан касалланиш даражаси маълум бир ирқий гуруҳга оидлик, мамлакатнинг географик жойлашиши, иқлим шароитлари ва атроф-муҳит омилларига, хусусан, овқатланиш турига қараб сезиларли фарқ қилади. Охирги ўн йил ичида эпидемиологик тадқиқот натижаларига кўра, қандли диабетнинг 1-тури билан касалланиш, айниқса, 5 ёшгача бўлган болалар орасида ортиб бормоқда.
Ўзбекистон бўйича ушбу касалликка эрта ташхис қўйиш, инсулин таъминотининг яхшиланганлиги ва дозаларининг оптималлаштирилганлиги, болаларни ўз-ўзини назорат қилиш усулига ўқитиш амалиётга фаол жорий қилинганлиги туфайли уларда ўлим ҳолатлари 98-99,5 фоизга, ўсмирлар орасида 98-100 фоизга прогрессив равишда камайганлиги таъкидланмоқда.
Сўнгги йилларда амалга оширилган жуда кўп тадқиқотлар шуни кўрсатадики, 1-тур қандли диабет — аутоиммун касаллик бўлиб, атроф-муҳитдаги патогенетик омиллар (токсин, вирус) панкреатин бета-ҳужайраларни шикастлайди. Бета-ҳужайраларнинг 70-80 фоизи шикастлангандан кейин хасталикнинг клиник манзараси намоён бўлади.
Қандли диабетнинг 1-турини даволаш парҳез сақлаш, жисмоний ҳаракатлар ва инсулинотерапиядан иборатдир.
ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ 2-ТУРИ
Хасталикнинг бу тури билан оғриган беморларнинг кўпчилигида гликемия назоратини узоқ ва самарали даражада ушлаб туриш ҳанузгача қийин кечаётган муаммолардан бири бўлиб келмоқда. Бу турнинг специфик асоратлари қон-томир тизимидаги ёндош касалликлар билан бирга келиши, қандни пасайтирувчи терапияни тўғри танлашни янада қийинлаштиради. Бундай вазиятларда даволашнинг самарали усули бу инсулинотерапиядир. Бироқ беморда инсулин препаратлари қўлланилганда кўпинча гипогликемик ҳолатлар ва тана массасининг ошиши кузатилади.
ПАРҲЕЗГА ОИД ТАВСИЯЛАР
Кундалик рациондан енгил сингувчи углевод сақловчи маҳсулотлар (шакар, асал, ширин кондитер маҳсулотлари, мураббо, ширин ва газли сунъий бўёқли ичимликлар) чиқариб ташланади.
Углеводли маҳсулотларнинг шундай турлари борки, уларни истеъмол қилгандан сўнг қонда қанд миқдори ошмайди. Уларга бодринг, помидор, редиска, шолғом, сабзи, қовоқ, салат барглари, кўкатлар киради. Дуккакли маҳсулотлар эса энг углеводга бой ҳисобланади. Бироқ уларни истеъмол қилгандан кейин қондаги қанд миқдори жуда юқори бўлиб кетмайди. Шу сабабли агарда бемор ушбу маҳсулотларни меъёрида истеъмол қилса, (масалан 200 граммдан ошмаса) уларни ҳисобламаса ҳам бўлади. Сабзавотлардан картошка ва маккажўхорини, албатта, ҳисобга олиш зарур.
Инсоннинг табиий ширинликка бўлган эҳтиёжини беморлар қанд ўрнини босувчи воситалар ёрдамида қондириши мумкин. Улар ширинликсиз тура олмайдиган инсонларга тавсия этилади.
Бир кеча-кундузлик қувват миқдори қуйидаги калория ҳисобига қопланиши лозим:
углеводлар — 55-60 фоиз;
оқсиллар — 15-20 фоиз;
ёғлар — 20-25 фоиз.
Тўйинган ёғ кислоталар 10 фоизгача чегараланади. Улар моно ва поли — тўйинган ёғ кислоталар билан алмаштирилади. Уларнинг нисбати (1:1:1).
Мактаб ёшигача бўлган болаларда тўйинган ёғ кислоталарини истеъмол қилиш чегараланмайди.