Gulchilik va gazon barpo etish fanidan kurs ishi mavzu

Umumiy qism

2.1 Qoʻngʻiroqguldoshlar — ikki urugʻpallali oʻsimliklar oilasiga mansub. Manzarali oʻt o’simlik, chala buta va bazan kichik  daraxtlardan iborat. Koʻpchiligining tarkibida sut shirasi bor. Novdada joylashgan  barglari butun, navbatlashib, baʼzan qarama-qarshi yoki doira boʻlib joylashgan. Gullari toʻgʻri, baʼzan zigomorf, ikki jinsli. Gultoji qoʻnqiroqsimon qoʻshilib oʻsgan. Otaligi 5 ta. Mevasi koʻp urugʻli koʻsakcha yoki rezavor.

Shimoliy yarim sharning moʼtadil iqlimli mintaqalarida hamda Janubiy yarim sharning moʼtadil iqlimli hududlarida tarqalgan bo’lib. Oilaning 70 turkumi (2000 turi) bor. Shundan Oʻzbekistonda 6 turkumiga mansub 13 turi keng tarqalgan holda oʻsadi. Qo’ng’iroqguldoshlardan qoʻngʻiroqgul va lobeliya turkumi va turlari keng tarqalgan.

Lobeliya – bu Qo’ng’iroqguldoshlar oilasiga mansub ko'p yillik buta, buta yoki manzarali o’t o'simlik, bizning hududimizda ko'p yillik o’t o’simlik hisoblanadi. Lobeliya o'simlikining tabiiy yashash joyi - bu subtropik mintaqalar va mo'tadil iqlim zonasining bir qismi hisoblanadi. Bu chiroyli va nozik o'simliklarni deyarli butun dunyoda florasida uchratis mumkin. Janubiy Afrika mintaqasi bu o'simlikning vatani deb hisoblashimiz mumkin, aynan shu hududlarda o’simlik juda chiroyli va maftunkor ravishda o’sadi u nam va toshli qoyalarda o’zi tabiiy holda asl holicha o'sadi.

Umuman olganda, dunyoda lobeliyaning gulining 300 ga yaqin turi mavjud, ammo ulardan faqat 20 tasi aniq ravishda o’rganilgan va ularning xalq xo’jaligidagi ahamiyati beqiyos hisoblanadi.Bu gul bir paytlar Qirollik botanika bog'ini boshqargan gollandiyalik botanik Matias L Obelius sharafiga nomlangan.

Lobeliya shakli g’aroyib bo’lib u kamdan-kam hollarda balandligi 20 sm dan 150 sm gacha bo'lgan sharsimon butaga juda o'xshaydi.

Bu o'simlikning bo’yi baland bo’lishi natijasida kuchli shamol bo’lganda shoxlari vabarglari sinib ketishi kuzatiladi, u juda nozik va shuningdek tikanlar ham bor tikanlari ular uchun himoya vazifasini bajaradi. Lobeliyaning ampel shakllari ham mavjud .

Lobeliya barglari juda mayda, yashil. Yana va juda poyada zich joylashgan bo’ladi. Barg uzunligi 3 dan 8 sm gacha bo'lishi mumkin.

Ildiz tizimi chuqur joylashgan tolali. Lobeliya gullarining shakllari qo'ng'iroqqa o'xshaydi. Rang sxemasi boshqacha: oq, ko'k, zangori, binafsha, qizil. Ba'zida lobeliyaning ikki xil rangli gullovchi turlari ham bor, ularda ko'zni qamashtiruvchi rangi ham bor.

Lobeliya iyun oyidan-sentyabr oyi o’rtalarigacha gullaydi, chunki butada barcha gullar deyarli bir vaqtning o'zida gullaydi.

Kuzda gullar o'rniga mevalar paydo bo'ladi - ko'p sonli kichik urug'larni o'z ichiga olgan urug'kurtaklari hosil bo’ladi.Lobeliya gulining urug'lari 3 yil davomida o'z navlarini juda yaxshi saqlaydi.

Bu gullar odatiy emas va ekish, parvarish qilish uchun yetarlicha sodda.

Lobeliya turkumlari va turlari qatorida faqat ko'p yillik o'simliklar mavjud, ammo lekin bizning iqlim sharoitimizda ba'zilari bir yillikK sifatida ishlatilishi mumkin. Rossiya hududida bu o'simlikning eng mashhur turlaridan biri bo'lgan Erinus lobelia navlari ko'pincha etishtiriladi.