Ichki sekretsiya bezlarining yoshga xos xususiyatlari va endokrin kasalliklar

Qalqonsimon bez funksiyasi
Bolalarning yoshlik davridagi qolqonsimon bez funksiyasining yetarlicha bo’lmasligi kretinizmga olib keladi. Bu vaqtda bola o’sishdan qoladi va tana proporsiyasi buziladi, jinsiy yetilish orqaga suriladi, aqliy rivojlanishdan ortda qoladi. Qalqonsimon bezning gipofunksiyasini ertaroq aniqlash va unga mos holda davolash jiddiy darajadagi ijobiy samara beradi. Qalqonsimon bezning funksiyasini buzilishi genetik o’zgarishlar natijasida yuzaga kelsa, ayrim hududlarda qalqonsimon bez gormonlarini sintezlanishi uchun zarur bo’lgan yodni yetishmasligi tufayli yuzaga kelishi mumkin. Bunday holatlar odatda baland tog’li hududlarda hamda suv, tuproq va o’simliklarda yod yetishmaydigan kul rang tuproqli serdaraxtli joylarda uchrayli. Bunday joylarda yashovchi odamlarda qalqonsimon bez o’lchami jihatidan kattalashib ketsada, odatda uning funksiyasi juda past bo’ladi. Bu esa endemik zob deb yuritiladi. Endemik kasallik deb, ma’lum joyda va u yerda yashovchi odamlarda doimiy ravishda kuzatiladigan kasalliklarga aytiladi.
Qalqonsimon bez oldi bezlari
Odamlarda ikki juft qalqonsimon bezoldi bezchalari mavjud. Ular qalqonsimon bezning orti yuzasida, ko’pchilik hollarda uning to’qimalarida joylashgan. Har bir bezning o’lchami 1-2 mm dan ortiq bo’lmaydi, ularning umumiy massasi esa –0,1-0,13 g.ni tashkil etadi va ular paratgormon ishlab chiqadi, hamda u organizmda Ca va P almashinuvini boshqaradi. rkibidagi Ca ni miqdori kamayishi demak, sitoplazma hujayralarida ham kamayishi bilan bog’liq bo’lgan asab muskul to’qimalarining qo’zg’aluvchanligini ortishi hisobga yuz beradi. Ushbu bezlar gormonlari yetishmaganda suyaklar ancha mo’rt bo’lib qoladi, singan suyaklarning bitishi qiyinlashadi, tishlar juda yengil sinadi. Organizmga kalsiy xlor tuzini kiritilishi, kasallardagi tomirlar tortishini to’xtatadi, gormonni kiritilishi esa kasallikni kechishini yengillashtiradi. Qalqonsimon bezoldi bezchalarini gormonal funksiyasi yetishmasligiga bolalar va emizikli onalar juda sezuvchan bo’ladi. Bu tushunarli, chunki, bu davrda organizmning kalsiyga bo’lgan talabi juda yuqori bo’ladi. Qalqonsimon bezoldi bezchalarining giperfunksiyasida suyaklarning dekalsinasiyasi yuz beradi: suyaklar sinuvchan bo’lib qoladi, yengil deformasiyalanadi, qiyshiq bo’lib qoladi. Buyraklar to’qimalarida, yurakni qon tomirlarida, yurak muskullarida, oshqozon shilliq po’stlog’ida va bronxiolalarda kalsiy tuzlarining yig’ilishi yuz beradi.

4.