|
Yalpi ichki mahsulot1)
|
96,949.6
|
120,242.0
|
144,548.3
|
177,153.9
|
210,183.1
|
242,495.5
|
302,536.8
|
407,514.5
|
91,097.7
|
YaIM deflyatori indeksi
|
121.5
|
115.5
|
111.7
|
114.3
|
110.4
|
108.7
|
119.4
|
128.1
|
120.4
|
Inflatsiya darajasi (o‘sish sur'ati)
|
O‘tgan yilning dekabr oyiga nisbatan, %
|
07.июн
|
7.0
|
06.авг
|
06.янв
|
05.июн
|
05.июл
|
14.апр
|
14.мар
|
04.мар
|
Sanoat mahsuloti
|
47,587.1
|
57,552.5
|
70,634.8
|
84,011.6
|
97,598.2
|
111,869.4
|
148,816.0
|
235,340.7
|
67,421.9
|
Iste'mol tovarlari
|
18,336.4
|
21,527.8
|
28,614.1
|
33,868.5
|
42,085.5
|
48,253.8
|
59,690.4
|
83,512.6
|
19,214.6
|
Qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi 2)
|
48,068.3
|
58,549.3
|
69,391.3
|
85,101.7
|
103,302.0
|
119,726.7
|
154,369.4
|
195,103.7
|
20,309.1
|
Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar
|
19,500.0
|
24,455.3
|
30,490.1
|
37,646.2
|
44,810.4
|
51,232.0
|
72,155.2
|
124,231.3
|
29,885.1
|
Qurilish ishlari
|
9,504.8
|
11,753.9
|
15,219.3
|
20,060.4
|
25,423.1
|
29,413.9
|
34,698.0
|
51,129.3
|
11,179.7
|
Chakana savdo tovar aylanmasi
|
28,539.0
|
36,946.4
|
46,863.0
|
58,136.6
|
71,184.1
|
88,071.6
|
105,229.9
|
133,195.2
|
32,839.4
|
Xizmatlar, jami 3)
|
35,196.3
|
44,386.0
|
55,872.8
|
68,032.1
|
78,530.4
|
97,050.0
|
118,811.0
|
150,889.8
|
40,168.7
|
Tashqi savdo aylanmasi,(mln. AQSh. dollor)
|
26,365.9
|
26,416.1
|
28,269.6
|
27,530.1
|
24,924.3
|
24,232.2
|
26,566.1
|
33,429.9
|
9,409.2
|
Eksport
|
15,021.3
|
13,599.6
|
14,322.7
|
13,545.7
|
12,507.6
|
12,094.6
|
12,553.7
|
13,990.7
|
4,132.3
|
Import
|
11,344.6
|
12,816.5
|
13,946.9
|
13,984.3
|
12,416.6
|
12,137.6
|
14,012.4
|
19,439.2
|
5,276.9
|
Saldo
|
3,676.7
|
783.1
|
375.8
|
-438.6
|
91.0
|
-43.0
|
-1,458.7
|
-5,448.5
|
-1,144.6
|
2014– 2021 yillar uchun Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar4
2014-2017 yillar uchun ma'lumotlar aniqlik kiritilgan (qayta baholab chiqilgan) ma'lumotlarni hisobga olgan holda keltirilgan;
2) 2014-2019 yillar uchun ma`lumotlar XXTUT tasniflagichi asosida keltirilgan. 2014-2018 yillar uchun ma'lumotlar aniqlik kiritilgan (qayta baholab chiqilgan) ma'lumotlarni hisobga olgan holda keltirilgan.
3) alohida faoliyat turlarini hisoblash uslubiyatining o‘zgarishi sababli 2011 yildan boshlab ma'lumotlar aniqlashtirildi
Yuqoridagi jadvaldan ko‘rinib Respublikamizning YaIM ko‘rsatgichlarida ijobiy o‘zgarishlar sodir bo‘lgan. 2017 – 2018 yillar oralig’ida YaIM hajmi 105 trillion so‘mga o‘sgan. Bunda sanoat maxsulotlari va xizmatlar ko‘rsatish soxalarining ulushi yetakchilik qilmoqda.
Ish bilan bandlik xizmati faoliyati (mehnat birjalari)ni tashkil qilish;
1-rasm. YaIM deflyatori va uning tarkib o‘zgarishi dinamikasi5
Mazkur davrda valyuta almashuv kursi devalv atsiyasi hisobiga tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi sub'ektlarda mahsulot va xizmatlar nominal hajmining oshishi YaIM deflyatorining keskin o‘sishiga sabab bo‘ldi. Jumladan, oldingi chorakka nisbatan tog‘-kon sanoati, qurilish, transport va aloqa sektorlarining YaIM deflyatoridagi hissasi 3 barobarga ortdi (2.2.1-rasm).
2018 yilning 3-choragiga kelib YaIM deflyatori 31,6 foizga teng bo‘ldi. Uning pasayishiga asosan devalvatsiya effektining kamayib borishi va almashuv kursining barqarorligi ta'sir ko‘rsatdi.
Deflyatorning YaIMning xarajatlar tarkibi bo‘yicha tahlili 2018 yildagi o‘sish asosan yalpi qo‘yilmalar deflyatori keskin oshishi evaziga shakllanganligini ko‘rsatmoqda, bu, o‘z navbatida, iqtisodiyotga xorijiy valyutadagi investitsiyalar hajmining ortishi va milliy valyuta almashuv kursining devalvatsiyasi bilan izohlanadi (1-rasm)
Muomalani ta‘minlash uchun zarur bo‘lgan pul miqdori quyidagi omillarga bog‘liq:
1. Muayyan davr davomida sotilishi va sotib olinishi lozim bo‘lgan tovarlar summasiga;
2. Pul birligining aylanish tezligiga;
3. Kreditning rivojlanishiga, puldan to‘lov vositasi vazifasidan foydalanishga ham bog‘liq bo‘ladi:
Pm = Tb – Xk + Xt – O‘x-k ;
Bu yerda: Pm - muayyan davrda muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori;
Tb - sotilishi lozim bo‘lgan tovarlar summasi (tovarlar miqdori narxi);
Xk – kreditga sotilgan tovarlar summasi;
Xt – to‘lash muddati kelgan tovarlar va xizmatlar hamda boshqa to‘lovlar summasi;
O‘x-k – naqd pulsiz o‘zaro hisob-kitoblar;
At – pulning aylanish tezligi.
2-jadval
O‘zbekiston Respublikasida tijorat banklari faoliyatining
asosiy ko‘rsatkichlari6
Ko‘rsatkich
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
Tijorat banklari aktivlari (mlrd so‘m)
|
3198,0
|
3918,2
|
4419,0
|
6400,0
|
6630,6
|
7208,0
|
9276,2
|
12065,0
|
Tijorat banklari yalpi kapitali hajmi (mlrd so‘m)
|
602,0
|
714,7
|
791,0
|
824,0
|
930,9
|
1250,0
|
1502,6
|
2104,0
|
Faoliyat ko‘rsatayotgan mini-banklar soni (birlik)
|
309
|
530
|
795
|
1122
|
1450
|
1500
|
2038
|
2161
|
Kichik tadbirkorlik sub‘ektlariga ajratilgan kreditlar hajmi (mlrd so‘m)
|
206,0
|
256,0
|
294,0
|
353,9
|
419,9
|
547,9
|
743,7
|
1251,0
|
Tijorat banklarda aholi omonatlari qoldig‘i (mlrd so‘m)
|
91,5
|
170,1
|
245,0
|
323,0
|
449,5
|
975,0
|
994,6
|
1724,0
|
O‘rta va uzoq muddatli kreditlarning jami ktredit qo‘yilmalaridagi ulushi (foiz)
|
74,0
|
81,0
|
81,0
|
82,8
|
81,0
|
85,0
|
86,7
|
-
|
Byudjet xarajatlari 2017-yilga nisbatan 60 foiz yoki 29 trillion soʻmga oshgan. Ushbu mablagʻlarning 5,6 trillion soʻmi “Obod qishloq”, “Obod mahalla”, “Yoshlar – kelajagimiz” dasturlari va arzon uy-joylar qurilishini moliyalashtirishga yoʻnaltirildi. Yosh tadbirkorlarga imtiyozli kreditlar berish, aholini ish bilan taʼminlash uchun “Mikrokreditbank” aksiyadorlik tijorat bankiga 700 milliard soʻm va Xalq bankiga 1 trillion soʻmdan ziyod mablagʻ, mamlakatimiz mudofaa qobiliyatini oshirishga 4,5 trillion soʻm ajratildi.
Asosiysi, byudjet sohasi xodimlari ish haqi, pensiya va nafaqalarini inflyatsiya koʻrsatkichidan yuqori oshirish bilan birga tarbiyachilar, oʻqituvchilar, ilmiy xodimlar, profescor-oʻqituvchilar, madaniyat xodimlarining ish haqi 30 foizdan 100 foizgacha oshirildi.
Xususan, 2019-yil 1-yanvardan:
– tushumdan olinadigan majburiy ajratmalarni toʻliq bekor qilish natijasida korxonalarda qoʻshimcha 5,2 trillion soʻm daromad qoladi;
– jismoniy shaxslar uchun daromad soligʻining eng yuqori stavkasi 22 foizdan 12 foizgacha, yagona ijtimoiy toʻlovi 25 foizdan 15 foizgacha tushirilishi, fuqarolarning 8 foizlik sugʻurta badali bekor qilinishi natijasida aholi daromadlari 6,5 foizga oshadi;
– yuridik shaxslar mol-mulk soligʻi 5 foizdan 2 foizgacha, foyda soligʻi 14 dan 12 foizgacha, kichik biznes subyektlari yagona soligʻi 5 foizdan 4 foizgacha kamaytirilishi natijasida tadbirkorlar ixtiyorida 2 trillion soʻm qoʻshimcha mablagʻ qoladi. Umuman olganda, mavjud 19 ta soliq va majburiy toʻlovlar turi 15 tagacha kamaytiriladi.
2-Bob. Milliy iqtisodiyotimizni ifodalaydigan asosiy makroiqtisodiy
ko’rsatkichlar tahlili va prognozi.
Hozirda jahon hamjamiyatida yuz berayotgan jarayonlar (globallashuv, o‘tish iqtisodiyotiga ega bo‘lgan mamlakatlarda bozor munosabatlarining rivojlanishi) milliy iqtisodiyotni tartibga solish sohasida muvofiqlashtirilgan qarorlarni qabul qilishning asosi sifatida makroiqtisodiy tahlil usullaridan faol foydalanishni nazarda tutadi. Olib borgan tahlil va prognozlar umumiy ko‘rsatkichlar ma’lumotlarining o‘zgarishini izohlash va davlat organlariga hamda jamoat tashkilotlariga iqtisodiy vazifalarni hal etishda va iqtisodiy vaziyatdagi kutilmagan o‘zgarishlarga munosabat bildirishda yo‘l ko‘rsatishdan iborat. BMTda asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkich sifatida YaIM olingan. Shundan kelib chiqib biz ham, O’zbekiston respublikasi YaIM ko’rsatkichlarini yillar kesimida tahlil qilishni ko’rib chiqamiz.
Iqtisodiy faoliyat turlari kesimida O`zbekiston Respublikasining yalpi ichki mahsuloti hajmi7 (joriy narxlarda, mlrd.so’m)
(1-jadval)
№
|
Yillar
|
YaIM jami
|
Tarmoqlarning yalpi qo’shilgan qiymati
|
Mahsulotlarga sof soliqlar
|
1
|
2011
|
103 232,6
|
91 605,1
|
11 627,5
|
2
|
2012
|
127 590,2
|
113 273,4
|
14 316,8
|
3
|
2013
|
153 311,3
|
137 382,9
|
15 928,4
|
4
|
2014
|
186 829,5
|
168 449,1
|
18 380,4
|
5
|
2015
|
221 350,9
|
201 204,0
|
20 146,9
|
6
|
2016
|
255 421,9
|
232 990,4
|
22 431,5
|
7
|
2017
|
317 476,4
|
282 684,4
|
34 792,0
|
8
|
2018
|
424 728,7
|
379 152,9
|
45 575,8
|
9
|
2019
|
529 391,4
|
484 128,7
|
45 262,7
|
10
|
2020
|
602 193,0
|
557 831,5
|
44 361,5
|
11
|
2021
|
734 587,7
|
681 423,7
|
53 164,0
|
Bu jadval asosida O’zbekiston Respublikasi milliy iqtisodiyotini rivojlanayotganligi yoki unda qanday o’zgarishlar bo’layotganligi tahlili va prognozini olib boramiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
