Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida jahon moliya bozorining rivojlanish xususiyatlari

Bitiruv malakaviy ishining ilmiy yangiliklari
· Jahon moiya bozorini uning jami segmentlari (fond, kredit, sug’urta, valyuta va
oltin bozorlari) o’zaro bog’liqlikda tushunish oydinlashdi. Uning bir segmaetida
yuz bergan salbiy tendensiya uning boshqa segmentlariga hamda iqtisodiy
rivojlanishdagi salbiy ta’siri ko’rindi.

---

9
· Jahon moliya bozorining funksional va institutsional xususiyatlari aniqlandi va
tahlil qilindi. Funksional jihatdan: jahon moliya bozori faoliyatini takror ishlab
chiqarish jarayonidan uzoqlashishi; xalqaro moliyaviy operatsiyalarning
virtuallashuvi; ishtirokchilarning yuqori daromadli spekulyariv operatsiyalarga
burilishi. Institutsional jihatdan: jahon iqtisodiyotini transmilliylashtirish vositasi
sifatida jahon moliya bozorida yetakchi TMK va TMB rolini o’sishi; jahon moliya
bozorida davlat va nodavlat institutlar faoliyatining kuchayishi.
· Zamonaviy jahon moliya bozori moliyaviy riskni keng yoyilishiga imkoniyat
tug’diradigan (ayniqsa, inqiroz sharoitida) pul oqimlarini mamlakatlar o’rtasida
ulkan hajmda qayta taqsimlanishini ta’minlaydi.
· Pul kapitalini jahon moliya bozori orqali qayta taqsimlashda va bozor
ishtirokchilarining likvidliligi va to’lovga qobillik holati o’rtasida qaramlik
mavjud. Ko’rindiki, ushbu ko’rsatkichlarning buzilishi oqibatida bozor faoliyati
indikatorlarida tushish yz berdi, moliyaviy aktivlar qadrsizlandi, pul-kredit va
valyuta sferasi budjetida muammolar kuchaydi, tezda pul oqimlari yo’nalishining
o’zgarishi kuzatildi, shuningdek, investorlar tomonidan moliyaviy institut va
instrumentlarga ishonch yo’qoldi.
· Zamonaviy moliyaviy-iqtisodiy inqiroz bilan aloqasi to’g’risidagi xuloas
isbotlandi: davlatlar o’rtasidagi tartibga solishni kuchaytrirish, birinchi navbatda,
derivativ moliyaviy instrumentlar bozorida; bank to’g’risidagi qonunlarga
kapitalning yetarliligi bo’yicha moliyaviy institutlar jiddiy talablarini kiritishni
ta’minlash; xalqaro dasturlarga muvofiqlik bo’yicha milliy mintaqaviy regulyator
siyosatini qayta ko’rib chiqish; reyting agentliklari faoliyati ustidan nazoratni
amalga oshirish.
· “G 8” va “G 20” doirasida xalqaro iqtisodiy munosabatlarni (jumladan, pul-
kredit va moliya) tartibga solish tendensiyasi kuchaygani ko’rindi.
· Jahon moliya bozori taraqqiyotini prognoz qilish maqsadida xalqaro moliyaviy
statistikalarni unifikatsiyalash va integratsiyalash, makro va mikro darajada riskni
boshqaruvchi yangi standartlar ishlab chiqish, joriy bosqichda strukturani nazorat

---

10
qiluvchi yoki moliya bozorida potensial risklarni nazorat qilish imkonini beradigan
yangi xalqaro institut tuzish islohotlarini amalga oshirish zarurligi ko’rindi.
·
G’arb tajribasidan foydalangan holda O’zbekiston moliya bozori
raqobatbardoshligini oshirish bo’yicha taklif ishlab chiqildi.