Jizzax davlat pedagogika instituti aqchayev farruh shavkatovich tarix fanini o

© Jizzax davlat pedagogika instituti

KIRISH

Yurtimizda amalga oshirilgan islohotlar tufayli barcha, jumladan, ijtimoiy - iqtisodiy sohalarda, shuningdek, ta´lim tizimida ham keskin o´zgarishlar yuz bermoqda.

O´zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 2012 - yil 28 - maydagi “Malakali pedagog kadrlar tayyorlash hamda o´rta maxsus, kasb-hunar ta´limi muassasalarini shunday kadrlar bilan ta´minlash tizimini yanada takomillashtirishga oid chora-tadbirlar to´g´risida”gi qaroriga ko´ra, bugungi kunda o´rta maxsus, kasb-hunar ta´limi tizimida o´quv jarayoni tegishli darajada tashkil qilinishi, mashg´ulotlar zamonaviy ta´lim texnologiyalariga tayangan holda o´tkazilishi lozimligi, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bilan ta´minlanishi zarurligidan kelib chiqib, tarix fanlarini maqsadli, samarali va kafolatlangan natijali o´qitish davr talabidir. Xususan, bugungi kunda xorijiy davlatlarda samarali qo´llanilayotgan “Keys-study”, “Loyiha”, hamkorlikda o´qitish texnologiyalari, “T-sxema”, “Blits-so´rov” va boshqa interfaol usullar haqida ma'lumot, hamda ularni dars jarayoniga tatbiq etish mexanizmini yoritib berishga harakat qilinmoqda.

Shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda talaba (yoki o`quvchi) larni faqat tayyor bilimlarni egalashga o`rgatib kelingan edi. Bunday usul talaba (yoki o`quvchi) larda mustaqil fikrlash, ijodiy izlanish, tashabbuskorlikni so`ndirar edi. Endi o`quv jarayonini yangilangan dastur va standart talablariga javob beradigan zamonaviy darslar asosida tashkil etish davri keldi.

Boshqacha qilib aytganda zerikarli darslar o`rniga zamonaviy darslarni tashkil etishga ma’suliyat bilan yondashadigan, kasbiy bilimdon, metodik mahoratga ega, ma’suliyatli, interfaol pedagogik texnologiyani mukammal o`zlashtirib olgan, innovatsiyalar asosida ta’limni tashkil eta oladigan o`qituvchilarga talab oshib bormoqda.

Shuning uchun ham, ta’lim muassasalarining o`quv tarbiyaviy jarayonida zamonaviy o`qitish uslublari-interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning o`rni va ahamiyati beqiyosdir. Pedagogik texnologiya va ularni ta’limda qo`llanishiga oid bilimlar, tajriba talabalarni bilimli va yetuk malakaga ega bo`lishlarini ta’minlaydi.

Pedagogik texnologiya masalalarini va muammolarini o`rganayotgan ba’zi o`qituvchilar, tadqiqotchilar va amaliyotchilarning fikricha, pedagogik texnologiya- faqat axborot texnologiyasi bilan bog`liq hamda o`qitish jarayonida qo`llanishi zarur bo`lgan o`qitishning texnik vositalari, kompyuter, proyektor yoki boshqa texnik vositalar bilan bog`liq. Bizning fikrimizcha, pedagogik texnologiyaning eng asosiy negizi o`qituvchi yoki talabaning belgilangan maqsaddan kafolatlangan natijaga hamkorlikda erishishlari uchun tanlagan texnologiyalariga bog`liq. O`qitish jarayonida, maqsad bo`yicha kafolatlangan natijaga erishishda qo`llaniladigan har bir ta’lim texnologiyasi o`qituvchi yoki talaba o`rtasida hamkorlik faoliyatini tashkil eta olsa, har ikkalasi ijobiy natijaga erishsa, o`quv jarayonida talabalar mustaqil fikrlab, ijodiy ishlab, izlanib, tahlil etib, o`zlari xulosa qila olsalar, o`zlariga, guruhga, guruh esa ularga baho bera olsa, o`qituvchi esa bularning bunday faoliyatlari uchun imkoniyat va sharoit yarata olsa, bizning fikrimizcha, ana shu – o`qitish jarayonining asosi hisoblanadi. O`quv jarayonidagi pedagogik texnologiya – bu aniq ketma–ketlikdagi yaxlitlik bo`lib, u talabaning ehtiyojidan kelib chiqqan holda bir maqsadga yo`naltirilgan va kafolatlangan natija berishiga qaratilgan pedagogik jarayondir.

Tarixni o`qitishda innovatsion texnologiyalar fanining maqsadi bo`lajak tarix o`qituvchilarining kasbiy tayyorgarligini rivojlantirish, pedagogik tafakkurini kengaytirish, ularda fanni o`qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo`llash uchun zarur bo`lgan metodik bilim, ko`nikmalarni shakllantirishdan iboratdir.

O`quv fanining vazifalariga esa:

- “Ta'lim to`g`risida”gi qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida aks etgan vazifalarni amalga oshirish;

- Didaktika nazariyasi bilan ta'lim amaliyoti aloqasini ta'minlash;

- talabalarni ta'lim - tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalarni qo`llashga o`rgatish orqali ularni zamonaviy ta'lim texnologiyalarini ishlab chiqa olish va prezentatsiya darslarini yuqori saviyada o`tkaza olishni o`rganish;

- talabalarda tarix fanini o`qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish uchun zarur bo`lgan nazariy va uslubiy bilimlarni shakllantirish, ko`nikmalarni tarkib toptirish;

- talabalarning pedagogik faoliyatga o`z tayyorgarligini tahlil qilishga o`rgatish, tahliliy – tanqidiy, ijodiy va mustaqil fikr yuritish ko`nikmalarini rivojlantirish;

- tarix fanini o`qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish bo`yicha dars ishlanmalarini loyihalash ko`nikmalarini tarkib toptirish;

- tarix fani o`qituvchisining innovatsion faoliyatini loyihalash ko`nikmalarini tarkib toptirish;

- tarix fanini o`qitishda zamonaviy pedagogik texnologoyalarni samaradorlik va kafolatlangan natijaga erishishtirish kiradi.

Pedagogik maqsadning amalga oshishi ham kafolatlangan natijaga erishishi o`qituvchi va talabaning hamkorlikdagi faoliyati, ular qo`ygan maqsad, tanlagan mazmun, uslub, vosita, shaklga ya’ni texnologiyaga bog`liqdir.

O`qituvchi va talabaning maqsaddan natijaga erishishida qanday texnologiyani tanlashlari ular ixtiyorida, chunki har ikkala tomonning asosiy maqsadi aniq natijaga erishishga qaratilgan bo`lib, bunda talabalarning bilim saviyasi, guruh harakteri, sharoitga qarab, ishlatiladigan texnologiya tanlanadi. Masalan, natijaga erishish uchun balki, kompyuter bilan ishlash lozimdir, balki film(yoki tarqatma material, chizma va plakat, axborat texnologiyasi, turli adabiyotlar) kerak bo`lar. Bularning hammasi o`qituvchi va talabalarga bog`liq.

Shu bilan birga o`quv jarayonini oldindan loyihalashtirish zarur. Bu jarayon da o`quv predmetining o`ziga xos tomoni, joy va sharoitni, eng asosiysi, talabaning imkoniyati va ehtiyojini hamkorlikdagi faoliyatni tashkil eta olishini hisobga olishi kerak. Shundagina kerakli kafolatlangan natijaga erishish mumkin. Qisqacha aytganda, talabani ta’limning markaziga olib chiqish kerak. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar qo`llash jarayonida talabalar, “Kognitiv” o`quv maqsadlari sohasida – nazariy bilimlarni oladi, “Psixomotor” o`quv maqsadlari sohasida – olgan nazariy bilimlarini turli mashqlarni bajarish orqali mustahkamlaydi, “Affektiv” o`quv maqsadlari sohasida – ularda kelajakka umidvorlik hissi uyg`onadi.

Shu nuqtai nazardan kelib chiqib, ushbu o`quv-uslubiy qo`llanma tayyorlandi. Albatta, mazkur o`quv-uslubiy qo`llanma muallif tomonidan bu sohadagi dastlabki ish bo`lganligi sababli kamchiliklar bo`lishi tabiiy.

Respublikamizning yangi pedagogik texnologiyalar sohasidagi yetakchi uslubchi olimlari, professor-o`qituvchilari B.Xodiyev, L.Golish, R.Ishmuhamedov, A.Abduqodirov, S.Usmonov, G.Fuzailova, J.Yo`ldoshev, R.Hamraqulov, E.Jumayevlarning pedagogik texnologiyalarga oid kitoblari, o`quv qo`llanmalari ushbu o`quv-uslubiy qo`llanmani tayyorlashda muhim nazariy manba bo`lib xizmat qildi.

O`quv-uslubiy qo`llanma yuzasidan bildirilgan fikr-mulohazalarni keyingi ishlarimizda albatta inobatga olamiz.