Kallusli to’qimalarda morfogenez

Kallusli hujayralarni o’ziga xosligi
In vitro sharoitida kallusli hujayralar o’simliklar organizmidagi oddiy hujayralarga xos
bo’lgan ko’plab fiziologik va bikimyoviy xususiyatlarni saqlab qoladi. Ular, ikkilamchi metabolitlar
sintez qilish qobiliyatini yo’qotmaydilar. Sovuqqa chidamlilik xususityati kallusli hujayralarda,
o’simliklardagidek qaytariladi. Bunday xususiyat, tropik yoki subtropik o’simliklardan olingan
kallus to’qimalarda bo’lmaydi. Kallusli to’qimalarga fotodavriylik reaksiyasi ham xos, bu fitoxron
faolligini saqlab qolinganligi bilan bog’liqdir.
O’simliklarni normal va kallusli to’qimlari uchun umumiylik yana qator belgilarda namoyon
bo’ladi, xususan, yuqori xaroratga chidamlilik, osmotik faol moddalarga, sho’rlanishga chidamlilik
va x.k. SHuning bilan birga, kallusli to’qimalarni normal to’qimalardan farqli tomonlari ham bor.
Ularda spesifik oqsillar paydo bo’ladi va umumiy oqsil miqdori, xususan bargda fotosintez
jarayonida qatnashadigan oqsillar kamayadi yoki butunlay yo’qoladi. Kallusli hujayralar ulkan
genetik geterogenligi va fiziologik sinxronlikni buzulganligi bilan farq qiladi.
Organizm nazoratidan chiqqanligi sababli. Kallusli hujayralarni o’sishi tartibsiz, sinxronsiz
ravishda o’tadi va chegaralanmaydi. Bundan 65 yil avval R.Gotre tomonidan olingan sabzining
kallusli hujayrasi, yangi ozuqa muhitiga o’tkazib turish hisobidan hozirgacha yashab kelmoqda.
Ochiq tuproqda o’suvchi o’simlikga nisbatan, kallusli hujayralarni hujayra sikli uzunroqdir.
Kallusli hujayra o’ziga xos tomonlaridan yana biri-ularni yoshini xar xilligi (geterogenligi).
Kallus to’qima bir vaqtni o’zida yosh hujayralar (G- fazadagi), qari (G2) va S – fazalar ishtirok
etadilar.
3.2-rasm. Kallus
hujayralarning o’sish
chizig’i
Kallusli hujayralarni energiya almashinuvida ham ancha farq kuzatiladi. Ular, normal
hujayralarga nisbatan kislorodni kam iste’mol qiladilar. 1938 yilda Romstorn bunday xususiyat
meristematik hujayralarda ham borligini kuzatgan edi, demak bu xususiyat faol bo’linadigan
hujayralar uchun xosdir. Kallus hujayralarni nafas olish koeffisenti birdan katta. Masalan no’xat
kallus hujayrasida bu son 3,5 dan katta (A.V. Romanova, 1988).
Bu nafas olish bilan bijg’ish orpasidagi nisbat bijg’ishni kuchayish tomoniga, surilganligini
ya’ni Paster effektini pasayishini ko’rsatadi.