|
Tajriba natijalari
Tajriba ob’ekti qilib gvayakol- glitserin eritmasining yopiq qatlamlanuvchi soha va ikkilamchi kritik nuqtadagi jarayonlari o’rganilgan. Uning qulayligi kritik temperaturasi xona xaroratiga yaqin va u keng bir necha gradusli kritik sohaga ega, bir vaqtda monokristall va eritma kritik nuqtaga va temperatura ulushiga bog’liq.
Bu eritmada bir vaqtning o’zida qatlamlanuvchi ikkala yuqori TU va quyi TL kritik nuqtalarida noodatiy hold korrelyatsiya radiusi rc va konsentratsiya fluktuatsiyasining kuchli oshishi va vaqtning qaytishi kuzatiladi.
M: agar kattalik rc= 1000 suyuqlik- bug’ kritik nuqtasida taxminan
0,013 0C dan ortiqroq kritik temperaturada erishadi, gvayakol- glitserin eritmasining kichik nuqtalar o’zaro kritik nuqtalarda shunaqa kattalik kuzatiladi ya’ni, korrelyatsiya radiusi
Bu eritmalarda kritik sohaga va kritik nuqtaga juda ham yaqin kelish mumkin va muhitda yuqori korrelyatsiya radiusi va tartiblanish parametrini o’rganish mumkin.
Gvayakol- glitserin eritmasi juda yaxshi tozalangan komponent bo’lib, temperatura T va konsentratsiya c ning hamma fazaviy tekisligida gomogen, lekin bunday eritmalarga ozroq uchinchi modda (bitta suv molekulasi 27 ta eritma molekulasiga yoki bitta CCl 170 ta eritmaga) qo’shilsa natijada uning fazaviy tekisligi yopiq sohaga o’zgarishi sodir bo’ladi,ichki eritma geterogen, (2 ta fazaga qatlamlangan) bu sohada esa eritma gomogen.
Qatlamlangan yopiq sohaning o’lchami qo’shilgan uchinchi moddaning hususiyatiga bog’liq. Bunday eritmaning uch o’lchovli fazaviy diagrammasi 1-rasmda ko’rsatilgan. [9.10] Bunda temperatura koordinatasi T, konsentratsiya koordinatasi c va uchinchi moddaning konsentratsiyasi cx. Diagramma egilgan gumbazni ko’rinishini beradi. Gumbazning ichida eritma qatlamlangan, tashqarida u gomogen. Gumbazning tekisligi T- c ga bog’liq holda ikkilangan kritik nuqtada qatlamlanishni ifodalaydi: yuqori va quyi gumbaz sirtidagi bu nuqtalar kritik nuqtalar chizig’ini beradi.
Ushbu Cx konsentratsiyasida uchinchi komponent eritmada qatlamlanish hosil qilmaydi har bir tekisligida T- c nuqta bo’ladi, qaysiki sochilgan yorug’lik intensivligi va korrelyatsiya radiusi konsentratsiya fluktuatsiyasi natijasida oshishi kuzatiladi. Bunday nuqta T- c tekisligida vertikal joylashgan, ikkilamchi kritik nuqta sirtidan tushgan va uch o’lchovli fazoda ikkilangan kritik nuqta yaqinida joylashgan va maxsus nuqta deb ataladi. Maxsus nuqtalar to’plami ikkilangan kritik nuqta va maxsus nuqtalarning Cx=0 holatdagi T- c sirtida maxsus nuqtalar chizig’ini hosil qiladi. Eritmalarda qatlamlangan sohada va quyi kritik nuqta yaqinida gipertovushning tezligi va yutilish koeffitsiyenti temperaturaga bog’liqligi bizga ma’lum edi.[11-14]
Gipertovush tezligi yorug’likning molekulyar sochilishi spektrining Mandelshtam- Brillyuen komponentalarining siljishi orqali aniqlansa, yutilish koeffitsiyenti esa bu komponentalarning kengligi orqali aniqlanadi. Spektrlar ko’p o’tishli pyezoskanerli Fabri- Pero interferometrli qurilmada olingan. [11] Gipertovushning tezligi va yutilish koeffitsiyenti, bundan tashqari ultratovushning tarqalish tezligining temperaturaga bog’liqligi bunday eritmalarda asosiy o’rin tutadi. [13, 15]
Gipertovush tezligining temperaturaga bog’liqlik koeffitsiyenti T>TU da TL dagiga qaraganda 2 marta kichik.
Ikkilamchi kritik nuqta va maxsus nuqtada bo’lgan soxa bor.
v) T>TU va TL da ultratovush tezligining temperatura koeffitsiyenti bir xil.
g) TL da g’ayrioddiy tovush tezligining dispersiyasi kuzatiladi, 22% ga erishadi.
d) Gipertovush yutilish koeffitsiyenti yuqori, quyi va ikkilangan kritik nuqtada birdan ortib ketadi. Bu o’sish yutilish maksimumining tekis fonida kuzatiladi. Bunday fonli yutilishni eritmaning asosiy komponentasi keltirib chiqaradi va bu kritik jarayonlarga bog’liq emas. (4- rasm)
Barcha bu kabi holatlar haqiqiy vaqtdagi nazariyalar tushuntirib bermagunicha gipertovush tarqalishining harakteristikasini ifodalar edi.
Urinishlardan foydalanish mavjud nazariyalarda yutuqlar olib kelmadi.
4-rasm
Do'stlaringiz bilan baham: | 
