Ma’ruza №2 Konni ochish va ruda konlarini tayyorlash asoslari Reja

Ma’ruza № 8

O’tilgan bo’shliq joyni to’ldirish va mustahkamlash qazib olish tizimi.

Reja:

1. 
   O’tilgan bo’shliqni to’ldirish tizimlari.
   
2. 
   O’tilgan bo’shliqni mustahkamlash qazib olish tizimi.
   

1. O’tilgan bo’shliqni to’ldirish tizimi deb laxm o’tish ishlarining siljishi bilan zaboyoldi ishchi maydonni vaqtinchalik bo’sh qoldirib, o’tilgan bo’shliqni to’ldirish materiallari bilan to’ldirishga aytiladi.

To’ldiruvchi (zakladka) laxm atrofidagi tog’ jinslarini ushlab turish vositasi bo’lib xizmat qiladi. Tik yotgan konlarni qazib olishda esa laxm o’tish ishlarida ishchi maydoncha bo’lib xizmat qiladi.

Ushbu tizim nomustahkam to’ jinslari bilan aralashgan rangli rudalar, noyob metallar va oltinni qazib olishda keng qo’llanadi.

Kon-ruda amaliyotida bu tizimning keng tarqalishiga sabab bu tizimda qimmatbaho rudalar qalinligi, yotish burchagi va yotish chuqurligidan qat’iy nazar murakkab kon-texnologik sharoitlarda ham qazib olishga imkon beradi.

Zakladkali qazib olish tizimi quyidagi turlarga bo’linadi:

• 
  Gorizontal qatlamlar bilan qazib olish tizimi;
  
• 
  Qiya qatlamlar bilan qazib olish tizimi;
  
• 
  O’tilgan bo’shliqni portlatilgan aralash tog’ jinslari bilan to’ldirib qazib olish tizimi.
  

Gorizontal qatlamlar bilan qazib olish tizimi

Ushbu tizimning mohiyati bloklar yoki kameralarni qayta ishlash pastdan yuqoriga o’tilgan bo’shliqni to’ldirish orqali gorizontal qatlamlar bilan amalga oshiriladi. Bu o’tish ishlarida ishchi maydonni yaratish va yon jinslarni ushlab turish uchun xizmat qiladi.

8-rasm. Zakladkali gorizontal qatlamlar bilan qazib olish tizimi
Ushbu tizim mustahkam ruda va nomustahkam aralash jinslar bo’lganda, ruda tanasining istalgan yotish burchagi va qalinligida qo’llaniladi. Bu tizim ruda yotqizig’ini o’zgaruvchan, noto’g’ri konturlarda qazib olishga imkon beradi. Ushbu tizim qimmatli rudalar va kon yuqorisidagi yuzani o’pirilishdan saqlab qolish uchun qulaydir. Ruda tanasi qalinligi 5-6 m bo’lganda pog’ona cho’ziqligi bo’yicha oraliq seliklar qoldirmay, 30-60 m li bloklarga bo’linadi. Ruda tanasi qalinligi kattaroq bo’lganda bloklar kesishgan holda bo’ladi va o’tish kameralari kameralar orasiga seliklar qoldiriladi. Pog’ona balandligi 30-50 m ni tashkil etadi.

Tayyorlash bir blokda ko’tarish shtreki va bir yoki ikkita k’tarma o’tishdan iborat bo’ladi.

Qalin konlarda ko’pincha ikkita ko’tarish shtreki, ba’zan esa yana yon tomon jinslarida qo’shimcha maydon shtreki o’tiladi. Ushbu shtreklarning yaxshi saqlanishi uchun ularning ustida shtrekusti seliklari qoldiriladi.

Tozalash ishlari birinchi gorizontal qatlamni qazib olish jarayonidan boshlanadi. Qazib olinayotgan qatlam qalinligi 2 m qilib qabul qilinadi.

Ruda laxm polidan gorizontal yoki vertikal shpurlar bilan ajralib olinadi. Ajratib olingan ruda pol bo’ylab eng yaqin rudatushirgichga yetkaziladi.

Bloklar kesishgan holda bo’lsa, qazib olish osilib turgan yondan yotgan tomonga qarab olib boriladi.

Zakladkali gorizontal qatlamlar bilan qazib olish kichik o’lchamli burg’ulash karetkalari va yuklash-tashish uskunalarini qo’llashga imkon beradi. Bu esa samaradorlikni sezilarli darajada oshiradi.