Mavzu : xatoliklar va o’lchashlarning xatoliklari reja

Л - - Л . - А ~.At -A, ,
bunda, A. - o'lchash natijasi, Ach - kattalikning chinakam qiymati,

A0 -kuttulikning haqiqiy qiymati.
Absolut xatolikning teskari ishora bilan olingani tuzatma deb ataladi
vn A bilan belgilanadi.
- A = 8 yoki A0~Ax+ 8.
• Nisbiy xatolik — absolyut xatolikning haqiqiy qiymatga nisbatini
bildiradi va foiz (%)larda ifodalanadi:
P = f(Ax- A J / A J 1 0 0 = (A /AJ-100%.
Odatda, o'lchash asboblarining xatoligi keltirilgan xatolik bilan
belgilanadi.
Absolut xatolikning asbob ko'rsatishi eng maksima! qiymatiga nisbati
keltirilgan nisbiy xatolik deb ataladi va foizlarda beriladi.
A = -~ -io ° % .* mc\
O'lchash sharoiti tartiblariga ko'ra xatoliklar quyidagilarga bo'linadi:
• Statik xatoliklar — vaqt mobaynida kattalikning o'zgarishiga
bog'liq bo'lmagan xatoliklar. O'lchash vositalarining statik xatoligi shu
vosita bilan o'zgarmas kattalikni oichashda hosil bo'ladi. Agar o'lchash
vositasining pasportida statik sharoitiardagi o'lchashning chegaraviy
xatoiiklari ko'rsatilgan bo'Isa, u holda bu ma’lumotlar dinamik
lharoitlardagi aniqlikni tavsiflashga nisbatan tatbiq etila olmaydi.
• Dinamik xatoliklar - o'lchanayotgan kattalikning vaqt mobaynida
o'zgarishiga bog'liq bo'lgan xatoliklar sanaladi. Dinamik xatoiiklaming
vujudga kelishi o'lchash vositalarining o'lchash zanjiridagi tarkibiy elementlaming inersiyasi tufayli deb izohlanadj. Bunda o'lchash zanjiridagi
o'zgarishlar oniy tarzda emas, balki muayyan vaqt davomida amalga
oshirilishi asosiy sabab bo'ladi.
Kelib chiqishi sababiga qarab:
• asosiy;
• qo'shimcha xatoliklarga bo'linadi.
Normal (graduirovka) sharoitda ishlatiiadigan asboblarda hosil
bo'ladigan xatolik asosiy xatolik deyiladi. Normal sharoit deganda harorat 20°S ± 5 °S, havo namligi 65 % ± 15 %, atmosfera bosimi (750 ± 30)mm.sim.ust., ta’minlash kuchlanishi nominalidan ± 2 % ga o‘zgarishi
muimkin va boshqalar.
Agar asbob shu sharoitdan farali bo'lgan tashqi sharoitda ishlatilsa,
hos'il bo‘ ladigan xatolik qo'shimcha xatolik deyiladi.
IV. Mohiyati. tavsiflari va bartaraf etish imkoniyatlariga ko‘ra:
• M untazam xatoliklar;
• Tasodifiy xatoliklar;
• Q o‘pol xatoliklar yoki yanglishuv xatoliklarga bo'linadi.