Mavzu: Empirik tadqiqot usullari

 
Tavsiflashda bir qator uslubiy qoidalarga rioya qilish kerak:
 
- tavsif maqsadga yo‘naltirilgan va xolis bo‘lishi lozim;
 
- tavsifda mantiqiy ziddiyat bo‘lmasligi kerak, aks holda izchillik va xolislik talablari buziladi;
 
- tavsifni tarkibiy qismlari tartiblashgan va tizim holatiga keltirilgan, bayon tarzi esa sodda va ravshan bo‘lishi kerak.
 
Shakl va mazmun jihatidan tavsiflash bir qancha turlarga bo‘linadi. Xususan, biologik, sotsiologik, madaniyatshunoslik, psixologik tadqiqotlarda sifatiy va miqdoriy, strukturaviy va funksional, morfologik va genetik, to‘la va to‘liqsiz, empirik va nazariy tavsiflash amalga oshiriladi.
 
Tavsiflash nazariyaga olib boradigan, unga muqaddima bo‘ladigan izlanish faoliyatidir. Tavsiflash tarkibiga hodisa sababini ko‘rsatadigan bayonni kiritish uni nazariyaga yaqinlashtiradi.
 
Tavsif har qanday tadqiqotning muhim bosqichi va bo‘g‘ini sifatida o‘z ahamiyatini har doim saqlab qoladi.
Tadqiqot ob’ektlarida mavjud bo‘lgan qonuniyatlar, bog‘lanishlar, me’yoriy qiymatlar o‘zgaruvchan yoki barqaror xossalar, belgilar va holatlar orqali namoyon bo‘ladi. Harakat, o‘zgarish va funksional bog‘lanishlarni boshqaradigan qonuniyatlar xossasalar, belgilar va hodisalar ortida «yashiringan» bo‘ladi. Shu xossasalar, belgilar, hodisalar empirik bilish ob’ekti bo‘lib, ularni o‘rganish natijasida «yashiringan» mohiyatli xossalar va qonuniyatlar kashf etiladi, tushuntiriladi.
 
2. Empirik tadqiqot usuli ob’ekt xususida ma’lumot va faktlarni olish, ularni birlamchi qayta ishlash vositasidir. Empirik ma’lumotlar va faktlar keyinchalik nazariy tadqiqot doirasiga kiritiladi.
3. Nazariy tadqiqot doirasiga kirgan ma’lumotlar va faktlarni tushuntirish kashf etishga, qonun yoki tamoyilni ishlab chiqishga, texnologik ixtiro qilishga olib keladi.