Mavzu rossiya federatsiyasi. 18. Ma`ruza mashg`ulotining texnologiyasi Vaqti

4 
Temir 
Kursk 
magnit 
anomaliyasi, 
Kachkanar 
(Ural), 
Olenogorsk, 
Kovdorsk(Murmansk obl.), Kostomuksh(Kareliya). 
5 
Oltin 
Vitim, Aldan, enisey, Kolыma daryolari bo`yidan. 
6 
Mis 
Ural tog`i, Kola yarim oroli, Sibir. 
7 
Qo`rg`oshin-rux 
Sadon (Shimoliy Osetiya) 
8 
Vol`fram-molibden 
Tыrnыauz (Kabardino-Balkar).
9 
Qalayi 
Verxoyansk, Omsukchan(Chukotka), Dal`negorsk (Uzoq Sharq).
10 
Polimetall rudalar 
Dal`negorsk, Nerchinsk 
 
Nometall rudalar: 
 
11 
Olmos 
Mirnыy (Yakutiya) 
 
Kimyoviy tuzlar: 
 
12 
Fosforit 
Kingisep(Leningrad obl.), Vyatko-Kamskiy(Kirov obl.). 
13 
Osh tuzi 
El`ton, Bosqunchoq, Kulundin ko`llari. 
14 
Kaliy tuzi 
Solikamsk, Beryozniki(Yuqori Kama havzasi). 
 
6-ilova 
 
Jahon mineral resurs zahirasida RFning tutgan o`rni: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Neftning 6%, tabiiy 
 gazning 30%ga yaqini, ko`mirning 
10% (shu jumladan, toshko`mirning 7%, qo`ng`ir ko`mirning
30%) RF hududida mavjud.
 
20 000 ma`dan konlari mavjud bo`lib, undan 40%idan 
mineral resurslar qazib olish ishlari yo`lga qo`yilgan.
 
RF eksport tushumining 70%ini mineral resurslar va 
ulardan birlamchi qayta ishlangan mahsulotlar beradi. 

---

7-ilova 
 
RFning asosiy demografik ko`rsatkichlari 
 
 
№ 
Demografik jarayonlar 
Demografik ko`rsatkichlar 
1 
Aholi soni 
144,5
mln k. 
2 
Tug`ilish darajasi 
12,5‰ 
4 
Tug`ilishning mutloq ko`rsatkichi 
12,7 mln k. 
5 
O`lim darajasi 
14,2‰ 
6 
O`limning mutloq ko`rsatkichi 
17,4 mln k. 
7 
Tabiiy o`sish 
-1,7‰ 
8 
Migratsion sal`do 
2 
9 
Migratsiyaning mutloq ko`rsatkichi 
1 mln k. 
10 
O`rtacha zichlik 
1 km
2
ga 
 8,4 kishi 
11 
Urbanizatsiya darajasi 
73,7% 
12 
O`rtacha umr ko`rish darajasi 
67 yosh 
13 
Bir yoshgacha bolalar o`limi 
17,4‰ 
14 
Umumiy aholi tarkibida jinslar nisbati 
46,3% erk. 
/53,7% ayol 
 
 
 
8-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9-ilova 
Ruslar – 81,5 %, tatarlar – 3,8 %, ukrainlar – 3 %, 
chuvashlar – 1,2 % , boshqirdlar – 0,9 %, beloruslar – 0,8 
%, mordovlar – 0,7 % chechenlar – 0,6 % , armanlar va 
eveneklar – 0,4 % va boshqa millatlar 

---

 
10-ilova 
Blits-o`yin 

T/r 
Asosiy tushuncha 
Javoblar mosligi 
T/r 
Tushuncha tavsifi 
1 
Maydoni 
 
1 
Moskva, Sankt-Peterburg, Kozon, 
ekatirinburg 
2 
Aholisi soni 
 
2 
Qora metallurgiya, Mashinasozlik, 
Yoqilg`i-energetika. 
3 
Urbanizatsiya darajasi 
 
3 
143 mln. kishi 
4 
Millioner shaharlari 
 
4 
Federativ respublika 
5 
Davlat tuzumi 
 
5 
78% 
6 
Hududiy-ma`muriy bo`linmalari 
 
6 
17 mln.km.kv. 
7 
Ixtisoslashgan sanoat tarmoqlari 
 
7 
Donchilik, 
texnik 
ekinlar, 
qoramolchilik. 
8 
Asosiy qishloq xo`jalik tarmoqlari 
 
8 
16ta federativ okrug 
 
12-ilova 
 
«Venna» diagrammasi 
 
13-ilova 
Ma`ruzaning qisqacha mazmuni 
Rossiya – evrosiyoda joylashgan, maydoniga ko`ra er sharidagi eng yirik mamlakat. Maydoni 17075,400 km
2 
. 
Shahar aholisi 107,3 mln, qishloq aholisi – 39,3mln kishi. Rossiya Federatsiya sifatida 1917 yil 7 noyabrda tashkil 
topgan. Rossiya siyosiy – ma`muriy jihatdan 21 respublika, 7 o`lka, 49 oblast, 1 avtonom oblast, 10 avtonom okrug 
va 2 federal shahardan iborat. 
RF aholisining 
yosh tarkibi
Bolalar-13%
O`rta 
yoshlilar-72%
Qariyalar-
15%

---

Rossiya davlat chegarasining uzunligi 60,9 ming km bo`lib, shundan quruqlik chegarasi 14,5 ming km, 
dengiz chegarasi 38,8 ming km, daryo chegarasi 7,1 ming km, ko`l chegarasi 0,5 ming km. 
Aholisi soniga ko`ra Rossiya jahonda birinchi o`nlik mamlakatlari qatoriga kiradi. (1986 yil 145,3 mln, 1999 yil 
146,7 mln, 2006 yil 142 mln kishi). Tug`ilish – 1426000 kishi, o`lim – 2372000 kishi. O`rtacha umr 65 yosh. Tug`ilish 
koeffitsienti 10‰ , o`lim 16‰ . Tabiiy o`sish – 0,6%. 100 erkakga 113 ayol to`qri keladi. Aholisi juda notekis 
joylashgan bo`lib, zichligi 1 km
2
ga 8 kishi(2006 y). 
Aholisining asosiy qismi mamlakatning Evropa qismida joylashgan. Osiyo qismida esa faqat janubiy qismida va 
daryolarning bo`ylaridagina yashaydi. Rossiyada 100 dan ortiq xalq va millatlar yashaydi. Shundan : ruslar – 81,5 %, 
tatarlar – 3,8 %, ukrainlar – 3 %, chuvashlar – 1,2 % , boshqirdlar – 0,9 %, beloruslar – 0,8 %, mordlar – 0,7 % 
chechenlar – 0,6 % , armanlar va evreylar – 0,4 % ni tashkil etadi. 
Rossiya xududi 10 ta iqtisodiy rayonga bo`linadi. Elektr energiyasining asosiy qismini IES lar beradi.Tabiiy gaz 
Urengoy, Volgabo`yidan olinadi. Ko`mir Kuzbass, Kansk – Achinsk va Uzoq Sharqdan olinadi. 
Sanoat mahsulotining 1/3 qismi yoqilg`i energetika majmui tarmoqlariga to`g`ri keladi. Energetika tarmog`i 
ishlab chiqarish kuchlari rivojlanishining jamiyat moddiy – texnika bazasini yaratishning asosi hisoblanadi.
Rossiya Federasiyasi qishloq xo`jaligi asosini don etishtirish tashkil qiladi. Bug`doy ekiladigan joylardan 
shimolroqda, o`rmonlar zonasida javdar ekiladi. Zig`ir Rossiyaning Evropa qismining shimoli-g`arbida etishtiriladi. 
Kungaboqar Rossiya xududining Evropa qismining ancha quruq va serquyosh janubi-sharqiy dasht rayonlarida, 
Volgabo`yi dashtlarida etishtiriladi. 
Qishloq xo`jaligining yalpi mahsulotini 39% dan ziyodini dehqonchilik, qariyb 61 % ini chorvachilik beradi. 
Chorvachiligi go`sht-sut va go`sht-jun etishtirishga ixtisoslashgan. Mamlakat Evropa qismida o`rmon va o`rmon 
– dasht zonalarida hamda Sibirda sersut qoramol boqiladi. 
Rossiyada transportning barcha turlari rivojlangan. Umumiy yuk tashish aylanmasida dengiz (13,0 %), quvur 
(29,0 %) transportning xissasi hozirga kelib ko`paydi, temir yo`l (52,7 %) va daryo (3,7 %) transporti salmog`i 
kamaydi. 
Temir yo`llar uzunligi bo`yicha Rossiya dunyoda AQSh dan keyin 2-o`rinda turadi.Temir yo`llarning umumiy 
uzunligi taxminan 90 ming km, ularning 3/1 qismi elektrlashtirilgan. 
Rossiya tashqi aloqalarida MDH davlatlari, Xitoy va rivojlangan davlatlar muhim o`rin tutadi. Rossiya chetga 
yoqilg`i va elektr – energiyasi, ruda va kontsentratlar, metallar va metal buyumlar, yoqoch, taxta va sellyuloza qoqoz 
mahsulotlarini va boshqa tovarlarni eksport qiladi. 
Importida mashina va jihozlar, oziq-ovqat mahsulotlari va boshqa tovarlarni, paxtani chetdan oladi. Germaniya, 
Italiya, Fransiya, Avstriya, Pol`sha, Vengriya, Chexiya, Bolgariya, Ruminiya va boshqa Evropa davlatlari Rossiya 
nefti va gazining asosiy iste`molchilaridir. 

---

---