Notiqlik san’ati tarixi. G’arb va Sharq notiqligi

Az-Zamaxshariy dastlabki bilimni ona yurti Zamaxsharda o’z davrining o’qimishli kishilaridan sanalgan otasidan oladi. Uning shaxsiy hayotiga doir ma`lumotlardan yana shu narsa ma`lumki, uning bir oyog`i bo’lmay, yog`och oyoqda yurgan. Manbalarda cho’loqligining sabablari haqida ham turli - tuman rivoyatlar keltiriladi. Tarixchilardan ba`zilari, qahraton qishda sovuq olganligidan, deb yozsa, ayrimlari, bolaligida otdan yiqilgan deydi, yana boshqasi yoshligida bir nojo’ya ish qilib qo’yganligi uchun onasining qarg`ishiga uchragan, deb yozadi. Ammo yoshligidan ilmga havasmand Mahmud oldiniga Xorazmda – madrasada, keyinchalik Buxoroda hamda dong`i ketgan madrasalarda tahsil oladi.

• Az-Zamaxshariy dastlabki bilimni ona yurti Zamaxsharda o’z davrining o’qimishli kishilaridan sanalgan otasidan oladi. Uning shaxsiy hayotiga doir ma`lumotlardan yana shu narsa ma`lumki, uning bir oyog`i bo’lmay, yog`och oyoqda yurgan. Manbalarda cho’loqligining sabablari haqida ham turli - tuman rivoyatlar keltiriladi. Tarixchilardan ba`zilari, qahraton qishda sovuq olganligidan, deb yozsa, ayrimlari, bolaligida otdan yiqilgan deydi, yana boshqasi yoshligida bir nojo’ya ish qilib qo’yganligi uchun onasining qarg`ishiga uchragan, deb yozadi. Ammo yoshligidan ilmga havasmand Mahmud oldiniga Xorazmda – madrasada, keyinchalik Buxoroda hamda dong`i ketgan madrasalarda tahsil oladi.
• Az-Zamaxshariy o’z davrining buyuk olimi darajasiga ko’tarildi. U tilshunoslik, adabiyot, jo’g`rofiya, tafsir, hadis, fikh va ilmi alqiroatga oid ellikdan ortiq asarlar yaratdi. Ularning ko’pi bizgacha yetib kelgan.

Zamahshariy hikmatlaridan namunalar:

• -- Agar tilingning ortiqcha so’zlashiga ega bo’la olmasang, unda tizgining jilovini shaytonga topshirgan bo’lasan.
• -- Men ro’zadorman deysan-u, ammo o’zing bo’lsa birodaring go’shtini eysan, (g`iybatlar va xo’rliklardan so’zlaysan).
• -- Tilingdan chiqqan sadaqa (ya`ni pandu nasihating va mav`izayu hasanang) ba`zan qo’lingdan (mol-dunyongdan) chiqqan sadaqangdan ko’ra xayrliroqdir.
• -- Ko’p so’z-iboralar borki, odamlarga ular fasohatli ko’rinsa-da, Alloh nazdida ular nomaqbuldir – so’zlovchini ham, eshituvchini ham mulzam qilur.
• -- Ko’p ortiqcha so’zlashuv eshituvchini ranjitar.
• -- Vijdon azobiyu ta`nadan to’g`ri bo’lmagan odamni (kimsani) ta`lim-tarbiya va qiynash ham to’g`rilashi amrimahol.
• -- Tiliyu dili to’g`ri va haqgo’y bo’lgan odamning xatoyu nuqsoni kam bo’lur.
• O’z va`dasida turmaganda turli-tuman vaj karsonlar ko’rsatuvchi kimsa hech qachon mard va himmatli inson bo’lolmaydi.