O’quv adabiyoti

9-rasm. Yangi tug’ilgan bola umrrtqasi.
1-corpus vertebrae; 2-pedinculi arcus vertebrae; 3-processus transversus; 4-lamina arcus vertebrae; 5-processus spinosus;
6-tog’ay qatlami; 7-fovea costalis processus transversalis; 8-pro- cessus articularis superior;
9-fovea costalis superior


Dumg’aza umurtqalari ham uchta asosiy suyak nuqtasidan taraqqiy etadi. 6-7 oylarda uchta yuqori umurtqa yon qismlarida bittadan qo’shimcha suyak nuqtalari paydo bo’ladi. Yangi tug’ilgan bolaning dumg’aza suyagi pona shaklida, tog’aydan iborat. Uch yoshgacha suyak nuqtalari kattalashadi va ular o’rtasidagi tog’ay qatlami yupqalashadi. Dumg’azaning umumiy hajmi kattalashib, suyak nuqtalari o’zaro qo’shiladi. 3-8 yoshlarda suyak o’z shaklini oladi. Bu davrda I umurtqa oldinga qarab, II-IV umurtqalar orqaga suriladi va dumg’aza kifozi paydo bo’ladi. 17-25 yoshlarda dumg’aza umurtqalari o’zaro birikib bitta suyakni hosil qiladi.
Yangi tug’ilgan bolaning dum umurtqalari 4-5 tog’ay holatida. I dum umurtqasining suyak nuqtasi 1-7 yoshda, qolganlari esa ikkinchi bolalik davrida paydo bo’lib, 30 yoshlarda suyaklanib bo’ladi.
To’sh suyagi
To’sh suyagi (sternum) (10-rasm) frontal sathda joylashgan yassi suyak. To’sh suyagi uch qismdan iborat. Uning yuqorigi qismi-to’sh suyagi sopi, o’rta qismi-tanasi va pastki qismi-xanjarsimon o’simtasi tafovut qilinadi.
To’sh suyagining sopi (manubrium sterni) to’shning kengaygan va qalin qismi. Sopning yuqori qismida uncha chuqur bo’lmagan bo’yinturuq o’ymasi (incisura jugularis) bor. Uning yon tomonlarida o’mrov suyagi birikkadidan o’mrov o’ymasi (incisura clavicularis) joylashgan. Undan pastda to’sh suyagi sopining yon tomonlarida I qovurg’a tog’ayi birikadigan o’yma (incisura costalis I) bor. Sopning pastki chekkasida II qovurg’a uchun yarim o’yma bo’lib, to’sh tanasidagi yarim o’yma bilan qo’shilib II qovurg’a o’ymasini hosil qiladi. To’sh suyagi sopining tana bilan qo’shilgan joyda oldinga qaragan to’sh burchagi (angulus sterni) hosil bo’ladi.
To’sh suyagining tanasi (corpus sterni) eng uzun qismi bo’lib, uning pastki qismi yuqoriga nisbatan keng. Tananing oldingi yuzasida taraqqiyot davrida suyak qismlarining qo’shilishidan hosil bo’lgan ko’ndalang g'adir-budir chiziqlar ko’rinadi. Uning yon chekkasida chin qovurg’alar tog'ayi birlashadigan qovurg’a o’ymalari bor. VII qovurg’a o’ymasi tana bilan xanjarsimon o’simta o’rtasida joylashgan.