O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi valeologiya asoslari

Nazorat uchun savollar:
1. Turmush tarzi,sog‘lom va nosog‘lom turmush tarzi tushunchalarini Siz qanday
ifodalaysiz?
2. Sog‘lom turmush tarzini shakllantirish degani nima?
3. Oila va uning sog‘lom turmush tarzini shakllantirishdagi roli haqida nimalarni
bilasiz?
4. Sog‘lom nikoh - sog‘lom avlod poydevori deganda nimani tushunasiz?
5. Yoshlarni oila qurish va jinsiy hayotga tayyorlash zarurligi qanday?
6. Reproduktiv salomatlikni saqlashda sog‘lom turmush tarzining ahamiyati qanday?

4-MAVZU: OITS KASALLIGI BELGILARI VA OQIBATLARI.

Reja:
1.Immunitet xaqida tushuncha. Immun holat.

2.OITS xakida tushuncha,kasalligi yuqish yo`llari
3. OIV infektsiyasi.OITS kasalligining rivojlanishi.
Agarda yaqin yillarda VICh infektsiyaning profilaktikasi va uni davolash uchun effetshv dori-darmon vositalari topilmas ekan, avvalo alohida olingan mamlakatlar, so’ngra butun insoniyat oldida ularga o’lim xavfi to’g’anoq bo’ladi.
Akademik V.Pokrovskiy (1991)
SPID - (sindrom priobretennogo immunodefetsita) - bu orttirilgan immun tanqisligi (OITS) dir.
Ushbu kasallikda organizmni ichki va tashqi zararli ta’sir etuvchi omillardan himoya qiluvchi — immun tizimi virus ta’sirida izdan chiqadi.
SPID - bu XX asrning oxirida insoniyat olamida eng muhim va eng daxshatli voqea hisoblanadi. Hozirgi kunda esa, u XXI ASR VABOSI bo’lib qoldi. Dunyo bo’yicha 1991 yilgacha 250000 kasallik aniqlangan bo’lib, undan yarmi o’lim bilan tugagan va millionlab kishilar virus bilan zararlangan.
Kasallik ko’zg’atuvchi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (OITS) - yoki ruscha VICh (virus immunodefitsita cheloveka) deyiladi. U retroviruslar guruhiga kiradi. Ushbu virusning genomi (urg’ochi bo’lakchasi) odam genomi ichiga joylashib olib, uni izdan chiqaradi. Masalan, asosan qondagi limfotsitlar (shuningdek -monotsitlar, makrofaglar, bosh miya, orqa miya suyuqligi) ichiga kirib olib, ularning hayot faoliyatini izdan chiqaradi.
Ma’lumki, 1347-1350 yillarda, Evropaning savdo yo’llari bo’ylab, Italiyadan Shvetsiyaga bo’lgan joylarda, girdob singari harakatda bo’lib, bor yo’g’i 4 yil ichida "Qora o’lim" (vabo) deb atalmish ofat Evropadagi 75 mln. kishidan 30 mln. nining yostig’ini quritdi.
SPIDni ko’pincha shunga o’xshatishadi. Lekin aslida SPID undan ham battar bo’lgan "Baloi ofat" dir.
Ayrim olimlarning oldindan bashorat qilishlari bo’yicha SPID infektsiyasi tutuvchilarning soni 1991 yilda er shari bo’yicha 100 mln.ni va ulardan 50 mln.i o’lim bilan tugashi mumkii ya’ni XIV asrdagi "Qora o’lim" dan ham ko’proq bo’lishi mumkin. Shunday bo’lgan takdirda er sharidagi bir qancha mamlakatlar xalqini yaqin 10-20 yilda yo’q qilishi mumkin. Shuningdek, agarda er shari bo’yicha VICh-infektsiya 20% ni tashkil qilsa, tug’ilishdan ko’ra o’lim ko’payib, planetamizda odamzotning bo’lmasligini ham kutish mumkin bo’ladi.
Xulosa qilib aytganda, eng muhimi SPID biz bilan birga XXI asrga kirib kelayotganini hisobga olib, har bir kishi bu masalada jon kuydirmog’i darkor. Buning uchun ular SPID haqidagi ma’lumotlarni bilishlarining o’zi ham katta ahamiyatga ega. Ular kasallik va virus haqida, kasallikning klinik belgilari, rivojlanishi, davolash, bemorga yordam berish, unga nisbatan axloqiy munosabatlar, bemorga hamda VICh infektsiya tashuvchilarga nisbatan psixoterapiya ishlari, profilaktika masalalari va boshqalardir.
Agarda biz tegishli chora-tadbirlar qo’llamasak, ushbu masalada muammolarning chegarasi yo’q. Uni "ertaga" qoldirish nafaqat "qaltis" vaholangki" "jinoyat" hisoblanishi kerak, chunki qarab turuvchilarning "ertangi kuni" ham qolmaydi.Bu yo’lda "Alternativa" - boshqa yo’l yo’q. Yo hayot yoki virus - birgalikda yashash mumkin emas.Shunday ekan barchamiz SPID haqida "alifbo"sidan tortib hammasini bilmog’imiz lozim. Ushbu risolada ana shular haqidagi tushunchalarni Siz azizlarga qisqacha hikoya qilishga harakat qildik.