O'zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Baho, bahor, davlat, jahon, javon, hammom, havo, Shavkat.
Ko‘chiring. Tekshiring.So‘zning qaysi o‘midaxato qilish mumkinligini ayting.

13. 
    mashq. Nuqtalar o‘miga a yoki o unlisini qo‘yib o‘qing va yozing. Xondayliq qishlog‘i tog‘lar bilan o‘r..lgan. Uning h..vosi mus..ffo,sh..moli yoqimtoy. Men tog‘larni t..m..sha qilishniyoqtiraman.
    

O‘qituvchi ushbu mashqlami bajartirish jarayonida, albatta, a harfming imloviy xususiyatini, ba’zan og‘zaki nutqda o ga kabi aytilsa-da, lekin yozuvda a yozish kerakligini izohlab berishikerak, shundagina mashqning sharti to‘la bajariladi.
Darslikdagi 14- va 15-mashqlarda esa u va I unlilarining imlosini o‘rgatish ko‘zda tutilgan.

14. 
    mashq. Tezaytishni bir nafas bilan necha marta ayta olasiz? Ko‘chiring, u unlisi I tarzida aytiladigan so‘zlaming tagiga chizing. Ulaming qaysi bo‘g‘inida xato qilish miimkin?
    
15. 
    mashq.O‘qing.So‘zlaming oxirgi bo‘g‘inida u unlisini talaffuz iling. Ko‘chiring, u unlisining tagiga chizing.
    

Chumchuq, boyqush, bulbul, qirg‘ovul, burgut.
Yuqoridagi mashqlarda o‘zbek tilidagi singarmonizm qonuniyati, ya’ni so‘zniing oldingi bo‘g‘inida u unlisi kelsa keying bo‘g‘inda ham u yozilishi hodisasini o‘rgaatish ko‘zda tutilgan.
17- va 18- mashqlar ham imloviy mashqlar bo‘lib, ular ham u va I unlilarining imlosini o‘rgatishga qaratilgandir.
23-mashqdan boshlab “Undosh tovushlar va harflar” mavzusi boshlanadi.Bu mavzuda berilgan dastlabki imloviy mashqlar x va h harflarining imlosini o‘rgatishga qaratilgan bo‘lib, 29-, 30-, 31-mashqlar shular jumlasidandir.
29- mashq. So‘zlami to‘g‘ri talaffuz qiling. Ko‘chiring, x va h harflarining tagiga chizing. So‘zlaming yozilishini yodingizda tuting.
Xiva, hovli, Buxoro, mehmon, Jizzax, hammom, Xorazm, mehribon.
31-mashq. Nuqtalar o‘miga x yoki h harflaridan mosini qo‘yib yozing. Yozgan so‘zlaringizni lug‘atdan tekshiring.
Ya..malak, ..ona, ..ola, ta..ta, ..irmon, mi.., ..olva, ba..o, ja..on, ..avo. Ma’lumki x va h harflarining imloviy xususiyati murakkab bo‘lib, ular biror qoidaga buysunmaydi. Shunung uchun ulaming imloviy xususiyati faqat amaliy tarzda bu harflar ishtirok etgan so‘zlarning yozilishini esda saqlash bilan o‘zlashtiriladi.
Darslikning 32-, 33-,34- mashqlarida j harfining fonetik xususiyatini, ya’ni bir harfning ikki xil tovush ifodalashini ohgatish e’toborga olingan.
38-,39- va 41- mashqlar ham imloviy bilim berishga qaratilgan bo‘lib , ularda aytilishi yozilishidan farq qiluvchi undoshlaming orfografik xususiyatini o‘rgatish ko‘zda tutilgan.
38-mashq.Ko‘chiring. Aytilishi yozilishidan farq qilgan undoshlaming tagiga chizing.
Ona qarg’a
Ona qarg‘a nobud bo‘lgan bolasi oldiga asta qo‘ndi. Boshini egganicha uzoq turdi.Keyin o ’zi ham yiqildi. U qaytib turmadi.
Ushbu mahqdagi nobud, egganicha, qaytib so‘zlaridagi d, g, b undoshlarining talafifuzi va yozilishini qiyoslash orqali imloviy xususiyati tushuntiriladi.
Jarangli va jarangsizlik hodisasiga asoslangan b-p, d-t, g-k, z-s undoshlarining imloviy xususiyati 43-, 44-, 45-,46-, 47-,48- va 49- mashqlarda o‘z aksini topgan.
47-mashq.Nuqtalar o‘rniga b-p, d-t, g-k, z-s undoshlaridan mosini qo‘yib, so‘zlami ko‘chiring.
Davla..,ozo.., tu.., tarvu.., hiso.., rubo.., bar.., Zayna.., kopto.., Abbo.., talaffu...
K.Qosimova va hammualliflar tomonidan yaratilgan 2-sinf ona tili darsligining 2012-yil nashrida harflar imlosini o‘rgatish 1-sunfga nisbatan kengaytirilgan bo‘lib,ayrim mavzular bevosita, ya’ni nazariy jihatdan, darslikda qoidalqmi berish orqali o‘rgatib boriladi. Darslikda fonetika yuzasidan ‘Tovushlar va harflar”, “Unli tovushlar va harflar”, “Undosh tovushlar va harflar”, “Tutuq belgisi”, “Jarangli va jarangsiz undosh tovushlar. Ulaming harf bilan isodalanishi”, “Aytilishda tushib qoladigan undoshlar”, “So‘z ichida ketma-ket kelgan bir xil undoshlar”, “Bo‘g‘in ko‘chirish” kabi mavzular berilgan. Mazkur mavzular uchun o‘quv dasturida jami 56 soat vaqt ajratilgan.
2-sinfda harflar imlosini o‘rgatish yuzasidan beriladigan bilimlar sirasiga 1-sinfda O‘tilmagan yangi ma’lumot f va p harflarining imlosi hamda yonma-yon kelgan undoshlar imlosi qo‘shiladi.
Darslikda unli harflarimlosini o‘rgatish yuzasidan 19- va 25- mashqlar berilgan.l9- mashqda a harfining, 20-, 21- mashqlarda a va o harflarining, 22-, 24- mashqlarda uharfining, 25-mashqda I harfining orfografik xususiyatlari berilgan.
19- mashq. So‘zlami bo‘g‘inlab o‘qing. Shu so‘zlaming birinchi bo‘g‘inida doim a tovushini ayting.
Vatan, jahon, havo, baho, bahor, javob, tamom, shaftoli, vazifa, bahodir, shamol.
22-mashq. So‘zlami bo‘g‘inlab o‘qing. So‘zlami ko‘chiring. Unli tovushlarni ifodalagan harflarning tagiga chizing.
Bulbul, tutun, butun, burun, burgut, quduq, urug‘, tiaum, chumchuq, uzum. Ushbu msdhqning maqsadi birinchi bo‘g‘inida u unlisi kelgan so‘zlaming ikkinchi bo‘g‘inida ham uharfi yozilishini o‘rgatishdan iborat.
X va h harflari imlosi yuzasidan berilgan mashqlar miqdori hamda mashq tarkibidagi so‘zlar soni 1-sinfdagiga nisbatan ortgan, mashqlar sharti murakkablashgan.Darslikdagi 47-, 49-, 51-, 52-,53-, 54-mashqlar ana shu maqsadga qaratilgandir.
2-sinf ona tili darsligining 47-sahifasida berilgan “Jarangli va jarangsiz undosh tovushlar. Ulaming harf bilan isodalanishi” mavzusi yuzasidan llta, ya’ni 119-dan 130-gacha bo‘lgan mashqlar berilgan.Garchi darslikning 48-sahifasida jarangli va jarangsiz undoshlaming fonetik xususiyatlari yuzasidan “O‘zbek tilida jarangli va jarangsiz undosh tovushlar bor. Jaranglilar: b, d, g, v, z, g‘, j, 1, m, n, r, y, ng; jarangsizlar: p, t, k, f, s, x, ch, sh, q, h.
Jarangli undosh tovushlami aytganda shovqin va ovoz eshitiladi, jarangsiz undosh tovushlarda esa faqat shovqin eshitiladi” degan kenggina nazariy ma’lumot berilgan bo‘lsa-da, uning imlosi, xususan so‘z oxirida kelgan jarangli undoshning jarangsiz talaffuz etilishi lekin asliga ko‘ra yozilishi haqida hech qanday qoida kiritilmagan. Holbuki ana shu holat yuzasidan 122-, 123-, 126-, 130-mashqlar kiritilgan. Biroq undan keying bosqich so‘z oxiridaga undoshning jarangli yoki jarangsiz ekanligini aniqlashga doir qoida berilgan.Darslikniing 49-sahifasida “So‘z oxirida kelgan undosh tovushning yozilishini tekshirish uchun undoshdan so‘ng unli tovush qo‘shib aytamiz” degan imloviy qoida berilgan. Mazkur qoida yuzasidan esa 124-, 125-, 127-, 128-mashqlami bajarish rejalashtirilgan.
Darslikning 52-sahifasida “Aytilishda tushib qoladigan undoshlar” mavzusi bo‘yicha quyidagi imloviy qoida berilgan: Samarqand, farzand, do‘st, daraxt kabi so‘zlar oxirida kelgan d, t ba’zan aytilmasa ham yoziladi. Bu qoida “Harflar imlosi” bo‘limidagi 31-qoida yonma-yon keladigan undoshlar imlosiga mos keladi. Uni o‘rgatih 131- hamda 138-mashqlar asosida amalga oshiriladi.
132-vashq. O‘qing. Ajratib ko‘rsatilgan so‘zlaming aytilishi va yozilishidagi farqni ayting.
O‘zbekiston