Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda xorij tajribasi

Tadqiqotchilar ikkita xulosa chiqarganlar. Birinchisi. Munosa- batlarning tuzilish va ishga qanchalik ko’p e’tibor qaratilsa, quyidagi sharoitlarda shunchalik katta samaraga erishiladi: - natijalar olish maqsadida kimdandir (etakchilardan tashqari) kuchli bosim; - vazifa xodimlarni qanoatlantiradi; - xodimlarni axborotlar va ish haqidagi ko’rsatmalar olishi yetakchiga bog’liqdir; - boshqaruvchanlik ko’lamiga rioya qilinadi.

Quyidagi holda munosabatlar va xodimlar zaruriyatlariga mos keluvchi narsaga kuchaytirilgan e’tibor qaratilsa, samara beradi: - vazifalar mashaqqatli bo’lsa; - xodimlar boshqaruvda ishtiroq etishga moyillar; - xodimlar nimanidir o’zlari o’rganishlari kerak; - ular, bu narsa ishni bajarishga ta’sir qilishini his qiladilar; - etakchi va xodimlar statusida katta farqlar mavjud emas.

Tadqiqot natijalari samarali yetakchi haqida quyidagi xulosalarni chiqarishga imkon bergan: u xodimlarni qo’llab quvvatlaydi va ular bilan yaxshi munosabatlarni rivojlantiradi; xodimlarni boshqarishga shaxsiy emas, balki guruhli yondoshuvdan foydalanadi; ish va jiddiy vazifalarni bajarishning chegaraviy yuqori darajasini o’rnatadi.

Eng yaxshi uslubni belgilay olmay, tadqiqotchilar shunday xulosaga keldilarki, xodimlarni qo’llab quvvatlash va ularni qarorlar qabul qilishga jalb qilish samarali yetakchilikning sharti bo’ladi.

Boshqaruv tizim kontseptsiyasi (R. Likert). Michigan Universiteti yondoshuvlariga asoslangan holda, u samarali yetakchilar tomonidan foydalaniladigan boshqaruvning umumiy namunalarini o’rganishni o’tkazdi. Keyingilar asosiy e’tiborni insoniy omilga qaratayotganliklari va maqsadlarga erishish bo’yicha ishni bajarishga guruhli yondashuvni rivojlantirishga intilayotganliklarida topdi.

Shunday qilib, yetakchilikning an’anaviy tendentsiyalari yetakchi va uning hulqining sifatlari asosida samarali yetakchilikni taklif qiladilar. Bu kontseptsiyalar pirovorida yakunlangan nazariyani yarata olmay, hulqining aniqlangan sifatlari va namunalarining ko’pligida cho’kib ketganlar. Vaziyatli yetakchilikka asoslangan yondoshuvlar yetakchilikning samaradorligini yetakchini shaxs sifatida e’tiborga olmay, tashqi muhitlarni ta’siri orqali izohlashni taklif qilganlar.

Yangi kontseptsiyalar vaziyatli va an’anaviy yondoshuvlarning afzalliklarini birlashtirishga harakat qiladilar. Ular yetakchining muammoni hal qilishning yangi ko’rinishini yaratish, o’zining xarizmadan foydalanib, ergashuvchilarni ilhomlantirish, ulardagi maqsadga erishish bo’yicha harakatni amalga oshirishga ishtiyoqini keltirib chiqarish qobiliyatiga e’tiborni qaratadilar.