Reja: Banklarni kelib chikishi, ularning moxiyati

§2. BANKLARNING FUNKSIYALARI
Banklar bajaradigan funksiyalar ularning bajaradigan vazifalariga karab turli xil bulishi mumkin- Bu mavzuda biz banklarga taalukli bulgan umumiy funksiyalar tutrisida gapirib utmokchimiz. Keyingi mavzularda biz aloxida-aloxida olingan xolda birinchi va ikkinchi zveno banklarining funksiyalari tugrisida fikr yuritamiz.
Shunday kilib, bank tizimi mikyosida olib karaydigan bulsak banklar kuyidagi funksiyalarni bajaradi:
• vaktincha bush turgan mablaglarni yirish va kapitalga aylantirish;
- kredit munosabatlarida vositachilik kilish;
• tulov jarayonlarida vositachilik kilish;
• muomalaga kredit vositalarini chikarish.
Xalk xujaligidagi vaktincha bush turgan mablaglarni yigish va ularni kapitalga aylantirish - banklarning ilk funksyalaridan biri xisoblanadi. Bu funksiyaning amalga oshirilishi natijasida bir tomondan, xukukiy va jismoniy shaxslar jalb kilingan mablaglari buyicha ma’lum mikdorda daromadga ega buladilar, ikkinchi tomonidan bu mablaglar banklarning kreditlash kudratini tashkil kiladi va bu resurslarga asoslangan xolda. banklar ssuda operatsiyalarini olib boradi. Vaktincha bush mablaglar banklar ishtirokisiz bir korxona (tarmok) tomonidan ikkinchi korxona (tarmok)ga vaktincha foydalanishga beriladigan bulsa, bu munosabatlarni tashkil kilishda ma’lum kiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin:
birinchidan, kreditga suralayotgan summa bilan kreditga berilishi t;
mumkin bulgan summa urtasida nomutannosiblik bulishi mumkin;
ikkinchidan, ortikcha bush mablagga ega bulgan korxonaning
mablaglarni vaktincha foydalanishga beradigan muddati mablag zarur bulgan korxonani kontougirmasligi mumkin;
uchinchidan, banklar ishtirokisiz korxonalarni tugridan tugri kreditlashda karz beruvchi 1Xalk xujaligidagi barcha bush mablaglarning bank tomonidan yigilishi natijasida vujudga keladigan kredit resurslar xisobidan karz oluvchi korxonaga zarur bulgan summada, zarur bulgan muddatda kredit berishga imkoniyat yaratadi. Undan tatshari bank korxonalarning tulovga layokatliligini har tomonlama tazxlil kilshii,ularning moliyavy akvolini baholab bera olishi mumkin.
Iktisodiy rivojlanishining usishi bank kreditining sullanilish kulamini kengaytirib boradi. Kredit fakatgina xar kunlik faoliyat bilan boglik; ishlab chikarish va muomala jarayonining kika muddatli extiyojlari uchun emas, balki uzok muddatga kapitalga bulgan extiyojni koplashga yunaltiriladi. 60-yillardan boshlab banklar yirik mijozlarga xizmat kursatishga ixtisoslasha bordi. Bu maksadni amalga oshirish uchun banklar mablaglarni jalb vuglish mikyosini, iste’mol uchun kreditlar berish kulamini kengaytirdi.
Tulovlarda vositachilik funksiyasida banklar uz mijozlarining topshirigiga asosan tulov jarayonlarini amalga oshiradi, xisob varaklariga mablaglarni kabul kiladi, pul tushumlarining x,isobini olib boradi, mijozlarga pul mablaglarini beradi.
Kisob-kitoblarning bank orkali olib borilishi muomala xarajatlarining kamayishiga olib keladi. Mijoz mamlakat ichida va boshka. mamlakat bilan kiyinchiliksiz uz mablaglarini bank orkali uz xisob varakasidan boshka korxona xisob varakasiga yoki boshka mamlakat bankiga utkazishi mumkin.
Muomalaga kredit vositalarini chitsarish. Bank kreditining manbai fakat vaktincha bush mablaglar va kapital bulib -kolmasdan, kredit asosida chek-depozit emissiyasi xam amalga oshyriladi. Bank tomonidan beriladigan kredit miksori mavjud jamgarmalardan kup bulsa, bank chek-depozit emissiyasini amalga oshirishi mumkin.
Undan tashkari, kredit yordamida muomalaga naad pullar banknotalar chikariladi.
Bank kredit pullar chikarish depozitlar yaratish yuli bilan tulakonli pullar urnini bosuvchi kredit vositalarini vujudga keltiradi.