Реляцион маълумотлар моделининг асосий тушунчалари.
Маърузачи: Усмонов Ж.Т
21.06.21
Реляцион МБда ахборотларни ортиқчалигини нормаллаштириш йўли билан камайтирилади. Жадваллар устида ҳар хил амаллар бериш мумкин. Бу амалларни тартиблаб ишлаб чиққан одам Кодд. Амалларга қуйидагилар киради:
Тўпламлар устида бирлаштириш, кесишув, айирма, декарт кўпайтмалари киради.
2. Махсус реляцион амаллар, уларга: проекция, бирлаштириш, ажратиш (танлаб олиш) амаллари киради.
Муносабатлар устида амални бажариш учун
ишлатиладиган тилларни икки синфга ажратишимиз мумкин:
Муносабатлар устида бажариладиган бирлаштириш, кесишув, айирув амаллари операторларнинг тили ёки тури бўйича мослигини талаб этади. 2 та муносабат типи бўйича мос келади, агарда уларда эквивалент муносабат схемаси бўлиб:
Улардаги ҳар бир даражаси бир хил бўлса ёки улар бир хил атрибут тўпламига эга бўлса;
схема атрибутларини шундай тартиблаш мумкинки, бир хил ўринда туриб солиштирилаётган атрибутлари бир хил доменда аниқланган бўлиши керак.
декарт купайтмасида математик муносабатлар даражаси оперант муносабат даражаларининг йиғиндисига тенг. Куввати эса оперант кувватларини кўпайтмасига тенг.
декарт купайтмасида математик муносабатлар даражаси оперант муносабат даражаларининг йиғиндисига тенг. Куввати эса оперант кувватларини кўпайтмасига тенг.
Cелекция (танлаш) амали 1 та муносабат устида бажарилади. Натижа муносабатда бирор шарт бўйича танлаб олинган картежлар катнашади.
Қўшиш амали 2 та оперант устида бажарилади. Хар бир муносабат қайси атрибут бўйича қўшиш бажарилаётган бўлса, у ажратилади.
Натижа муносабат 1 ва 2-муносабатни барча атрибутларини ўз ичига олади.
Реляцион МБ муносабатларида структурали ва семантик ахборотлар сакланиши мумкин. Структуравий ахборотларни биз муносабат схемалар ёрдамида биламиз.
Семантик ахборотлар эса муносабат схемаларда маълум булган ва хисобга олинадиган ва атрибутлар ўртасидаги функционал боғланишлар билан ифодаланади. МБдаги муносабатларда атрибутларни таркиби 2 та талабга жавоб бериши керак
Реляцион ҳисоблаш
Маълумот моделини ривожланиш концепцияси 5 та босқични кўрсатиши мумкин:
60- йилларнинг 2 – ярмида, бунда асосан иерархик моделларга эътибор берилган;