Sanoat ekologiyasi

Masalani echilishi:
Q=q·S·G=4,5·1,5·20=135 m³/soat
V=
L₁=x₁
L₂=x₂
L₁+L₂=0,008+0,011=0,019 m.
L=(1,1:1,2)·L=(1,1:1,2)·0,019=0,017 m.
3 - amaliy mashg’ulot variantlari

1-variant	2-variant	3-variant	4-variant	5-variant
S=1,4 m ω1=1,71 mm/s ω2=0,60 mm/s q=4,15 l/s G=15	S=2,3 m ω1=1,90 mm/s ω2=0,79 mm/s q=3,5 l/s G=17	S=3,1 m ω1=1,85 mm/s ω2=0,53 mm/s q=4,9 l/s G=11	S=1,1 m ω1=1,45 mm/s ω2=0,42 mm/s q=4,3 l/s G=9	S=1,7 m ω1=1,69 mm/s ω2=0,87 mm/s q=3,7 l/s G=16
6-variant	7-variant	8-variant	9-variant	10-variant
S=1,9 m ω1=1,63 mm/s ω2=0,42 mm/s q=4,22 l/s G=14	S=2,1 m ω1=1,70 mm/s ω2=0,22 mm/s q=2,5 l/s G= 12	S=2,55 m ω1=1,53 mm/s ω2=0,52 mm/s q=3,3 l/s G=8	S=1,3 m ω1=1,44 mm/s ω2=0,36 mm/s q=4,1 l/s G=13	S=11,5 m ω1=1,13 mm/s ω2=0,11 mm/s q=3,3 l/s G=18
11-variant	12-variant	13-variant	14-variant	15-variant
S=12,5 m ω1=1,23 mm/s ω2=0,22 mm/s q=2,1 l/s G=14	S=14,5 m ω1=1,33 mm/s ω2=0,33 mm/s q=3,9 l/s G=7	S=15,6 m ω1=1,43 mm/s ω2=0,54 mm/s q=2,7 l/s G=5	S=13,7 m ω1=1,53 mm/s ω2=0,47 mm/s q=3,1 l/s G=7	S=12,8 m ω1=1,63 mm/s ω2=0,62 mm/s q=4,1 l/s G=19
16-variant	17-variant	18-variant	19-variant	20-variant
S=7,7 m ω1=1,52 mm/s ω2=0,36 mm/s q=3,1 l/s G=3	S=11,8 m ω1=1,43 mm/s ω2=0,25 mm/s q=4,9 l/s G=8	S=12,9 m ω1=1,21 mm/s ω2=0,13 mm/s q=2,7l/s G=13	S=3,5 m ω1=1,98 mm/s ω2=0,35 mm/s q=5,5 l/s G=5	S=12 m ω1=1,93 mm/s ω2=0,41 mm/s q=2,5 l/s G=11
21-variant	22-variant	23-variant	24-variant	25-variant
S=11,5 m ω1=1,85 mm/s ω2=0,56 mm/s q=5,5 l/s G=12	S=9,5 m ω1=1,21 mm/s ω2=0,62 mm/s q=3,2 l/s G=7	S=10,5 m ω1=1,27 mm/s ω2=0,73 mm/s q=3,9 l/s G=9	S=14,5 m ω1=1,39 mm/s ω2=0,67 mm/s q=3,7 l/s G=14	S=10 m ω1=1,63 mm/s ω2=0,93 mm/s q=2,5 l/s G=8
26-variant	27-variant	28-variant	29-variant	30-variant
S=9,5 m ω1=1,43 mm/s ω2=0,77 mm/s q=3,7 l/s G=6	S=13,5 m ω1=1,23 mm/s ω2=0,76 mm/s q=2,9 l/s G=3	S=15,5 m ω1=1,93 mm/s ω2=0,87 mm/s q=4,9 l/s G=13	S=8 m ω1=1,93 mm/s ω2=0,82 mm/s q=2,4 l/s G=15	S=7,5 m ω1=1,13 mm/s ω2=0,75 mm/s q=4,3 l/s G=17

Amaliy № 4
Mavzu: Oqova suvlarni tozalash moslamalar kompleksi ishlarini tahlil qilish va samaradorligini hisoblash.
Suvni tozalash — suv ta’minoti manbalari (daryolar, ko’llar, suv havzalari, suv omborlari va boshqalar)dan vodoprovod tarmog’iga kelib tushadigan suvning sifatini belgilangan me’yorga keltirish uchun mo’ljallangan texnologik jarayonlar majmui. Sanoat korxonalari va maishiy korxonalardan chiqadigan oqova suvlarni tozalashni ham o’z ichiga oladi. Suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimidagi, korxonalardagi muxandislik inshootlari yordamida hamda biologik va kimyoviy usullarda amalga oshiriladi.
Umumiy ma’lumotlar
O`ziga yutib oluvchi moddalarga, adsorbent (sorbent) deyiladi.
Adsorbsiya-suvdagi qo`shilmalarni qattiq jismlar (adsorbentlar) sirtiga yoki g’ovak hajmlarida yutib olish jarayonidir. Sanoatda adsorbentlar sifatida ko`mir va torf zarrachalardan, qum zarrachalaridan, minerallardan tabiiy va sintetik seolitlardan, polimer plyonkalari va kukunlaridan, sintetik sorbentlardan va boshqa moddalardan keng qo`llaniladi. Adsorbentlar bir qator standart ko`rsatkichlar bilan baholanadi: yeyilishga va siqilishga mustahkamligi, umumiy g’ovakligi, yutish (sorbsion) sig’imi va qayta ishlanuvchanligi (ya`ni, dastlabki xossalarini qayta tiklash imkoniyatlari) bilan baholanadi. Materialning asosiy sorbsion xossalari va moddalarning unga adsorbsiyalanish xarakteri to`g’risida adsorbsiya izotermalari ma`lumot berishi mumkin, ya`ni adsorbsiyalangan modda miqdori A [mg/g, mol’/g] ning sistemadagi konsentrasiyasi C [mg/l, mol’/l] ga bog’liqlik grafigi beradi (1-rasm).

4.1-rasm. Organik moddalarning faollashtirilgan ko`mirga adsorbsiyalanish izotermasi.

Ushbu izoterma Freyndlix empirik tenglamasi orqali tavsiflanadi:

bu yerda A- adsorbsiyalangan modda massasining adsorbent massasiga nisbati, mg/g, mmol/g
C_p-muvozanatkontsentrasiya, mg/l, mmol/l
Kva n- o`zgarmaskattaliklar.
Tozalash inshootlar (absorberlar) ni hisoblash va adsorbentlarni tanlab olish uchun amaliyotda, odatda, quyidagi usullardan olinadigan tajriba natijalardan qo`llaniladi. Adsorbent samaradorligi 100 gr adsorbentga nisbatan olinadi. Adsorbentning samaradorligini hisoblashdan avval oqova suv tarkibidagi organik kislota miqdorini aniqlash lozim. Aniqlashda ishqorning ma’lum konsentrasiyali eritmasi bilan titrlanadi. Sarf bo’lganish qorning hajmiga qarab organik kislota miqdori aniqlanadi. Bu quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
Cm’*V’=Cv’’*V’’
Bu yerda;
Cm’-organik kislota konsentrasiyasi
V’-olingan suvning hajmi
Cm’’-titrlash uchun olingan ishqor konsentrasiyasi
V’’-sarf bo’lgan ishqor konsentrasiyasi
Organik kislota konsentrasiyasi aniqlangandan so’ng shu suvdan ma`lum miqdor olib unga adsorbent solamiz va adsorbsiya jarayoni borishi uchun 20-30 daqiqa olib qo`yamiz va shundan so`ng suvni filtrlab olib filtratni ishqor eritmasi bilan filtrlab uning tarkibidagi organik kislota miqdorini aniqlaymiz. Oqava suvning dastlabki tarkibidagi organik kislota miqdori bilan keying miqdori orasidagi farqni topamiz.
Masalan; Tahlil qilinadigan suvimiz sirka kislota bilan ifloslangan bo’lsa shu suvdan 100gr olib, uni avval titrlab organik kislota miqdori aniqlanadi bunda 10ml NaOH ning 0,1M eritmasidan sarf bo’ldi so’ng shu hajmdagi suvga 5gr adsorbent (aktivlashgan ko’mir) solib ikkinchi marta organik kislota miqdori aniqlanadi.
Bunda esa 5ml NaOH ning 0,1M eritmasidan sarf bo’ldi adsorbent samaradorligini hisoblang.
Yechish:
X*100 = 10*0,1
X = 10*0,1 / 100 = 0,01 M
Ya`ni organik kislota miqdori 0,01 mol ekan, massasi esa
M= n*M_g
Bu yerda:
n-miqdor
M_g-molekulyar massa
M=0,01*60=0,6 gr (CH₃COOH)
Adsorbent solingan idishda ham shu ish takrorlanadi.
X*100 = 5*0,1
X = 5*0,1 / 100 = 0,005
M = 0,005*60 = 0,3
0,6 -0,3 = 0,3 gr (farq)
5 gr (c) - 0,3
100gr – x
X=100*0,3 / 5= 6 gr
Samaradorlik 6 ekan