Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

Yer osti (kanalizatsiya) suv harakati trubalarini qurish.
Yer osti suv harakati shunday truba va kanallar tizimidan iborat- 
ki, ular yer ostida ma’lum bir nishablikda bir-biriga bog‘langan. 
Bu trubalarda oqar suvlar, yomg‘ir, qor suvlari va maxsus 
o‘matilgan vodoprovod suvlari harakatlanadi. Kanalizatsiya 
loyihalarini ishlab chiqishning asosiy ko‘rsatkichlaridan biri suv 
sarfi miqdoridir va u ushbu formula bilan aniqlanadi:
Q=F*f-q;
Q-trubalardan oqib sarflangan suv;
F-kanalizatsiya yuqori qismining maydoni, ga;
q-1 ga maydonga tushadigan yog‘ingarchilik miqdori, 1;
f-oqim koeffitsiyenti.
Shundan so‘ng ko‘kalamzor hududlarda texnika vositalari 
va tashrif buyuruvchilar harakatlanayotgan maxsus yo‘l va yo‘- 
laklar qurish ishlari amalga oshiriladi. Bunda yo‘l va yo‘lak-
16

---

chalar bog‘-parklar umumiy yer maydonining 5-25% ini tashkil 
etadi.
Aholi yashash hududlari atrofida bog‘-parklar barpo etish 
juda og‘ir jarayon bo'lib, ishni bajarishda maxsus muhandislik 
bilimlarini talab qiladi. Ajratilgan yer maydonlarida muhandislik 
ishlari (yer maydonlari yuza qismini tayyorlash, ya’ni tekislash, 
uning yuza qismida suv yurish harakatini ta’minlash, yer osti 
kommunikatsion muhandislik tizimlarini olib o‘tish, suv hovuz- 
chalarini qurish, ular qirg‘oqlarini mustahkamlash va ко‘chat 
ekish chuqurlarini tayyorlash) kabi ishlar to‘liq bajariladi. Bu 
vaqtda ishlar tizimini bajarishda texnika qoidalariga qattiq rioya 
qilgan holda, ish hajmi bajarib boriladi. Shuningdek, yer 
maydonlarida 
rejalashtirish 
ishlarini 
o‘tkazishda 
olib 
chiqiladigan chiqindilarga e’tibor beriladi. Ortiqcha tuproq 
uyumlari, mayda toshlar, shag‘al-qum qoldiqlari yer yuza 
qismining chuqur ko‘ringan joylariga tashlab tekislanadi. Yana 
bir bor ko‘zdan o‘tkazib o‘sishdan to‘xtagan daraxt va butalar, 
singan, kasallangan, manzara bera olmaydigan daraxtlar ham 
olib tashlanadi. Ushbu ishlami bajarishda o‘tkir tig‘li ish 
qurollaridan foydalanishda xavfsizlik qoidalariga rioya qilingan 
holda ishlar tizimi bajariladi. Chiqindi miqdori (100 m2 maydon 
hisobidan) aniqlanib 0,5 m3 gacha qurilish chiqindi miqdori eng 
kam miqdordagi chiqindilar; 1 m3 gacha o‘rtacha val,5 m3 esa 
kuchli chiqindi miqdori hisoblanadi. Bog‘-parklarda yuqoridagi 
ish turlarini bajarishda texnika vositalaridan foydalanishda 
barcha kommunikatsion ish turlari bo‘yicha mutaxassis 
xodimlar ishning bajarilishini nazorat qilib boradi.

---