Tuproq turlari, uning yer yuzasida taqsimlanishi

Nazorat savollari

1. Tuproq nima?

2. Tuproqning nuragan tog‘ jinslaridan farq qiladigan eng muhim xususiyati nima?

3. Tuproq hosil qiluvchi asosiy omillarga nimalar kiradi?

4. Nurash nima?
Glossariy

Termin	O‘zbek tilidagi sharhi
Antropogen eroziya	(yun. anthropos - odam va genes - paydo bo‘lish) - insonning ekologik muvozanatni buzadigan xo‘jalik faoliyati natijasida tuproq unumdor gorizontlarining yemirilishi. Antropogen eroziyanatijasida tuproq unumdorligini yo‘qotadi.
Gidromorf tuproqlar	grunt suvlarining yaqin bo‘lishi (0,5-3,0 m) natijasida doimiy kapillyar namlanish ta’sirida shakllangan tuproqdir.
Gley	zaxlangan zangli berch qatlam. Tarkibida temir va allyulinit oksidlari ko‘p bo‘ladi va botqoqlarda uchraydi.
Gumus	(lotincha humus - tuproq), chirindi - tuproqning nisbatan bar-qaror, odatda, qoramtir organik birikmalari majmui; nobud bo‘lgan o‘simlik va hayvon organizmining biologik hamda biokimyoviy o‘zgarishi (chirishi va undan murakkab yangi moddalarning sintezlanishi) natijasida hosil bo‘ladi.
Nurash	tog‘ jinslarining havo, suv, muz haroratining o‘zgarib turishi, organizmlar ta’sirida parchalanib uvoqlashishi hamda kimyoviy tarkibining o‘zgarishi jarayoni.
Tuproq	litosfera yuza qavatlarining suv, havo va tirik organizmlar ta’sirida o‘zgarishidan shakllanadigan va genetik jihatdan o‘zaro bog‘liq gorizontlardan tashkil topgan tabiiy tuzilma
Tuproq gorizonti	tuproq qatlami - tuproqning rivojlanish jarayonida tabiiy shakllangan va ajralib turgan qatlami. Ma’lum qalinlikka ega gorizontlar bir-biridan morfologik belgilari, shuningdek, fizik xossalari, mexanik, kimyoviy hamda mineralogik tarkibi bilan farq qiladi.
Tuproq eroziyasi	(lot. Erasio -yemirilish, nurash) - tuproqning eng unumdor yuqori qatlamlari va tuproq osti jinslarining atmosfera yog‘inlari hamda sug‘orish suvlari, shamol va b. ta’sirida yemirilish jarayoni.

1^Goudie A. Physische Geographie. Germany. 2002. 341-bet.

2^Goudie A. Physische Geographie. Germany. 2002. 342-bet.