|
3.
Mehnat shartnomasi
xodim bilan ish beruvchi o’rtasida
muayyan mutaxassislik, malaka, lavozim bo’yicha ishni
i
chki mehnat tartibiga bo’ysunadigan holda taraflar
kelishuvi, shuningdek, mehnat to’g’risidagi qonunlar va
boshqa normativ hujjatlar bilan belgilangan shartlar
asosida haq evaziga bajarish haqidagi kelishuvdir.
Mehnat shartnomasi taraflari quyidagilar hisoblanadi:
xodim; ish beruvchi.
O’zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksida mehnat
shartnomasi tarafi bo’lgan xodimni ishga qabul qilish
qoidalari belgilab qo’yilgan. Chunonchi, ishga qabul
qilishga o’n olti yoshdan yo’l qo’yiladi. O’n besh yoshga
to’
lgan shaxslar ota-
onasidan birining yoki ular o’rnini
bosuvchi shaxsning yozma ravishdagi roziligi bilan ishga
qabul qilinishi mumkin.
Yoshlarni mehnatga tayyorlash maqsadida umumta’lim
maktablari, hunar-
texnika bilim yurtlari va o’rta maxsus
o’quv yurtlari o’quvchilarini o’n to’rt yoshga to’lganlaridan
keyin ota-
onasidan birining yoki ular o’rnini bosuvchi
shaxsning roziligi bilan bolalarning sog’ligiga va kamol
topishiga ziyon etkazmaydigan va ta’lim olish jarayonini
buzmaydigan engil ishlarni o’qishdan bo’sh vaqtlarida
bajarish uchun ishga qabul qilishga yo’l qo’yiladi.
O’n sakkiz yoshga to’lmagan shaxslarni ishga qabul
qilishda amaldagi qonunchilikda ular mehnatidan
foydalanishda qator cheklashlar belgilab qo’yilgan. Ya’ni
o’n sakkiz yoshga to’l
magan shaxslar mehnatidan shu toifa
xodimlarining sog’ligi, xavfsizligi yoki axloq
-odobiga ziyon
etkazishi mumkin bo’lgan mehnat sharoiti noqulay
ishlarda, erosti ishlarida va boshqa og’ir ishlarda
foydalanish taqiqlanadi hamda ularning normadan ortiq
og’ir yuk ko’tarishlari va tashishlariga yo’l qo’yilmaydi. Man
etilgan bu ishlar ro’yxati hamda yuk normalarining
chegarasi O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini
ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, Sog’liqni saqlash vazirligi
bilan O’zbekiston Kasaba uyus
hmalari Federatsiyasi
Kengashi ish beruvchilarning vakillari maslahatini olgan
holda belgilab qo’yadilar.Ishga qabul qilishni g’ayriqonuniy
ravishda rad etishga yo’l qo’yilmaydi.
Quyidagilar ishga qabul qilishni g’ayriqonuniy ravishda rad
etish deb hisoblanadi:
Mehnat Kodeksining 6-moddasi birinchi qismidagi talablar
(jinsi, yoshi, irqi, millati, tili, ijtimoiy kelib chiqishi, mulkiy
holati va mansab mavqei, dinga bo’lgan munosabati,
e’tiqodi, jamoat birlashmalariga mansubligi, shuningdek,
xodimlarning ishchanlik qobiliyatlariga va ular mehnatining
natijalariga aloqador bo’lmagan
boshqa jihatlariga qarab,
mehnatga oid munosabatlar sohasida har qanday
cheklashlarga yoki imtiyoz
lar belgilashga yo’l
qo’yilmasligi)ning buzilishi
35
; ish beruvchi tomonidan ish
taklif qilgan shaxslarni ishga qabul qilmaslik; ish beruvchi
qonunga muvofiq mehnat shartnomasi tuzishi shart
bo’lgan shaxslarni (belgilangan minimal ish joylari
hisobidan ishga yuborilgan shaxslarni: homilador ayollarni
va uch yoshga to’lmagan bolalari bor ayollarni —
tegishlicha ularning homiladorligi yoki bolasi borligini vaj
qilib) ishga qabul qilmaslik.Ishga qabul qilish rad etilgan
taqdirda, xodimning talabi bilan ish beruvchi ishga qabul
qilishni rad etishning sababini asoslab uch kun muddat
ichida yozma javob berishi shart. Bu javob ishga qabul
qilish huquqiga ega bo’lgan mansabdor shaxs tomonidan
imzolangan bo’lishi lozim. Asoslantirilgan javob berish
haqidagi talablarni qondirishni rad etish xodimni ishga
qabul qilish g’ayriqonuniy ravishda rad etilganligi ustidan
shikoyat qilishga to’siq bo’lmaydi.
O’zaro yaqin qarindosh yoki quda
-
anda bo’lgan
shaxslarning (ota-onalar, aka-ukalar, opa-
singillar, o’g’il va
qizlar, er-xotinlar, shuningdek er-xotinlarning ota-onalari,
aka-ukalari, opa-singillari va bolalari), basharti ulardan biri
ikkinchisiga bevosita bo’ysunib yoki uning nazorati ostida
xizmat qiladigan bo’lsa, bir davlat korxonasida birga xizmat
qilishlari taqiqlanadi.
Bu qoidadan istisnolar O’zbekiston Respublikasi hukumati
tomonidan belgilanishi mumkin.
Ishga qabul qilish vaqtida, ishga kirayotgan shaxs quyidagi
hujjatlarni:
pasport yoki uning o’rnini bosadigan boshqa
shaxsni tasdiqlovchi hujjatni, o’n olti yoshgacha bo’lgan
shaxslar esa,
—
tug’ilganlik to’g’risidagi guvohnoma va
turar joyidan ma’lumotnomani;
mehnat daftarchasini,
birinchi marotaba ishga kirayotgan shaxslar bundan
mustasno. O’rindoshlik asosida ishga kirayotgan shaxslar,
mehnat daftarchasi o
’rniga asosiy ish joyidan olgan
ma’lumotnomani;
harbiy xizmatga majburlar yoki
chaqiriluvchilar tegishlicha harbiy biletni yoki harbiy
hisobda turganlik haqidagi guvohnomani; qonun
hujjatlariga muvofiq maxsus tayyorgarlikka ega
shaxslargina bajarishi mumki
n bo’lgan ishlarga
kirayotganda oliy yoki o’rta maxsus o’quv yurtini
tamomlaganligi
to’g’risidagi diplomni yoxud mazkur ishni bajarish huquqini
beradigan guvohnomani yoki boshqa tegishli hujjatni
taqdim etadi.
Ishga qabul qilish vaqtida ishga kirayotgan shaxsdan
qonun hujjatlarida ko’rsatilmagan hujjatlarni talab qilish
taqiqlanadi.
Mehnat shartnomasini tuzish haqidagi kelishuvdan oldin
qo’shimcha holatlar (tanlovdan o’tish, lavozimga saylanish
va boshqalar) bo’lishi mumkin.
Ish beruvchi korxonada besh kundan ortiq ishlagan
barcha xodimlarga mehnat daftarchasini tutishi shart,
o’rindoshlik asosida ishlovchilar bundan mustasno.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
