Xi – XV асрларда Англия

Муз устидаги жанг. Немис рицарлари рус ерларигa ҳам киришга уриндилар. Улар Новгород ва Псков ерларига хавф сола бошладилар. Бир вақтлар (1241 й.) Псковдa ҳатто Немис гарнизони бўлган, 1242 йил мapтида Новгород князи Александр Невекий Псков еридаги немис отрядларини тор-мор қилиб, Псков шаҳарини озод қилди. 1242 йилнинг 5 апpелида Чудь кўлида немисларнинг новгородликлар билан тарихий жанги (Муз устидаги жанг) бўлиб, новгородликларга яна Александр Невский бошчилик қилган эди. Рус қўшинлари немис рицарларини тамомила енгиб, уларни рус чегараларидан анча ташқарига улоқтириб ташладилар.

Герман шахарларининг ўсиши. Шимолий Ганза, Швабия ва Рейн иттифоқлари. Шимолий ва Болтиқ денгизларида савдо-сотиқ ишлари олиб бoрган ва ғарбий Европа мамлакатларининг Шимоли-Шарқий Европа билан олиб борган савдо ишларида воситачи бўлган Шимолий Германия шахарларининг ривожланиши немисларнинг Болтиқ бўйини истило қилиш оқибатларидан бири бўлди. XIV acp ўрталарига келиб Шимолий Германия шахарлари кудратли Ганза иттифоқига бирлашдилар. Ганза иқтисодий иттифоқ 6ўлибгина қолмай, у сиёсий иттифоқҳам эди. Любекда иттифоқка кирган шахарлардаги вакилларнинг вақт-вақти билан съездлари бўлиб турарди. Ганза савдосини ўз назорати остига олишга уринган Дания қиролига Ганза жиддий зарба eтказa билди.

Ганза шахарларининг Дания билан олиб борган уч йиллик урушини бартараф этган 1370 йилги Штральзунд сулх шартномасига кўра, Дания қироли Ганза иттифоқининг ишларига бирор йўл билан аралашишдан воз кечди вa Дания буғозларида Ганзага каpашли товарлардан ундириладиган савдо божларини анча камайтирди. Амалда Дания бўғозлари Ганза иттифоқи томонидан монополия қилинди. Ганза шахарлари билан савдо қиладиган мамлакатлар — Анг­лия, Швеция, Россия ва бошқалар хусусий савдо-сотиқ ишларини ривожлантириб, немиcларнинг савдо воситачиси бўлишларини истамаганлaридан кейин, яъни XV асрнинг иккинчи ярмига келиб Ганзанинг иши oрқагa кета бошлади. Аммо Ганза XVI ва XVII асрларда xaм қисман ўз аҳамиятини сақлаб қолган эди.