Xitoy pensiya tizimi

Xitoy pensiya tizimi

Bajardi: Abduqayumova Diyora

Qabul qildi: Umurzakova Mo'tabar

Ko’plab mamlakatlar kabi Xitoy ham aholi tarkibida keksa yoshlilarning tez suratlarda o’sishiga yuzlashmoqda. Aslida Xitoyda bu borada boshqa mamlakatlarga qaraganda o’sish surati ancha tezroq.

1990-yillarda Xitoy aholisining bor yo’g’i 9 % i 65 yoshdan oshganlar bo’lgan bo’lsa, 2030-yilgacha bu ko’rsatkich ikki barobarga oshishi kutilmoqda. Bu holat o’z o’zidan ishchi kuchining yetishmovchiliga va aholi reproduktiv ko’payishi muammolariga olib keladi. Bundan tashqari pensiya majburiyatlarining bunaqa tez oshib borishi pensiya tizimida muammolarga sabab bo’lmoqda

Xitoy pensiya sistemasi Shahar va Qishloq keksalarini himoya qilish va ommaviy
ish bilan taminalsh kabi kabi uchta tizimdan tashkil topgan. Xitoy pensiya sistemasi shahar
ishchilari uchun yuqori qoplash koeffisientiga ega lekin qishloq fermerlari uchun bu
ko’rsatkich ancha past. Bunaqa ikki tizimdagi katta tafovutlar yersiz fermerlarga katta
bosim yuklayapti. Shuning uchun Xitoy o’zining keng iqtisodiy va ijtimoiy tranzaksiyalarini
taminlovchi institutsional yordam beruvchi malum islohotlar o’tkazishi lozim

Qishloq aholisi pensiya tizimi 2009-yilda boshlangan, qatnashish ixtiyoriy hisoblanib, amalga oshirish mahalliy hukumatga topshirilgan. Har bir fuqaro 55 RMB (9 $miqdorida pul to’laydi va 60 yoshdan so’ng har oyda 100 dan 500 RMB gacha pensiya oladi. 2013-yilning oxirigacha bu sistemada 500 milliondan ortiq odanlarni qamrab oldi. Shahar ijtimoiy sug’urta pensiya jamg’armasi 320 million ishtirokchilarni qamrab oladi va ulardan 80 millioni nafaqadagilar hisoblanadi

Xitoy bir vaqtning o’zida ham qishloq ham shahar hududlarida keksalarni ijtimoiy himoya qilish dasturlarini amalga oshirishga harakat qildi. 1986-yilda qishloq joylarida keksalarning sug’urta sistemasi joriy etildi. Bir qancha tajribalardan keyin, Inson Huquqlari vazirligi 1992-yilda “ Qishloq joylarida xavfsizlik sug’urtasini uchun asosiy dastur”ni qabul qildi. Xitoy individual pensiya jamg’armalrini joriy qildi.

Xitoy hukumati o’zining yaxshi tashkil qilingan ijtimoiy himoya tizimining potensialini yaxwi anglagan holda, muammo yechib bo’lmaydigan darajaga kelishidan oldin malum islhotlarni o’tazishi judayam zarur

Bunga yordam berish uchun Xitoy hukumatiga quyidagi to’rtta yo’nalishlarni taklif
qilish mumkin.Oldingi iqtisodiy tizimda qatnashgan fuqarolarni pensiya bilan taminlashda
qonuniy xarajatlarni yangi pensiya tizimidan alohida ajratib olish.
2.
Ijtimoiy himoyani tasgkil qilish rivojlantirilishi lozim. Harakatlar to’lovlarni
yig’ish bilan va sistemani qamrab olgan isgchilarni sonini oshirish yo’nalishlarida amalga oshirilishi lozim.
3.
To’lov soliq stavkalari keskin kamaytirilishi lozim. Chunki Xitoyning to;lov
soliq stavkalari boshqa davlatlarga qaraganda ancha yuqori. Buni dastur ehtiyojlari muvozanatga keltirilganda kamaytirish mumkin.
4.
Xitoy shaxsiy hisobvaraqlarga asoslangan fondga o’tishi lozim. Bu islohot
uzoq kelajakda soliq stavkalrini kamaytirish va ishchilar ishonchini egallash uchun muhimdir.
E'TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT