Xloroplastlarning tuzilishi

KAROTINOIDLAR. Yashil o`simliklarda xlorofill bilan birgalikda uchraidigan sarik, tuk sarik, kizil rangdagi pigmentlar guruhi karotinoidlar deyiladi. Bu pigmentlar hamma o`simliklarning xloroplastlarida mavjud. Xatto o`simliklarning yashil bulmagan ismlaridagi xloroplasglarining x.am tarkibiga kiradi. Masalan, xro-moplastlar sabzi xujayralari tarkibida juda ko`p mikaorda bo`ladi va ular ham murakkab tuzilishga ega.
Karotinoidlar xloroplastlarda xlorofill bilan birgalikda uchra-gani uchun x.am sezilmaydi. Chunki xlorofillning miqdori ularga nis batan urtacha uch marta ko`p. Lekin kuzda xlorofillarning parchala-nishi sababli Karotinoidlar kurina boshlaydi.
Yaxshi o`rganilgan o`simlik karotinoidlari ikkita guruxta bo`linadi: 1) karotinlar; 2)ksantofildar.
Karotinlar (S40No`6) turli xil bo`lib, ulardan a, V-karotinlar xloroplastlarda xlorofill bilan birgalikda uchraydi. Likopin (S4(|N56) mevalarda uchraydi. Bu pigmentlarning tarkibida kislorod yuk. va rang-lari asosan tuk. sarik.yoki kizil bo`ladi. Karotinningtuzilmaformu-lasiga kelsak, u 8 molekula izopren krldiridan iborat. Uning ikkala tomonida turtta izopren guruxi xalka shaklidatutashib, ionon shakli-ni x,osil k.iladi. Bulardan yaxshi o`rganilib fotosintez uchun mux.im ax,amiyatga ega bo`lganlari — a va V karotinlardir. Ularning umumiy formulalari bir-biriga uxshash (S4|)N56), fakat tuzilmaviy shaklida biroz farq. bor.
Ksantofillar tarkibida kislorod bor va ular asosan sarik.rangda kurinadi. Asosiy vakillari lyutein (S40N%O2), violaksantin (So`No`O,,) va boshқalar
Karotinoidlar xlorofill, benzol, atseton kabi eritmalarda yaxshi eriydi. Yukrri x.arorat, yorurlik va kislotalar ta`sirida yengil parchalanadi. Karotinoidlar bir kancha fiziologik vazifalarni bajaradi:
fotosintez uchun zarur bo`lgan yorurlik nurlarini yutadi; 2). xlorofill molekulasini kuchli yorurlik ta`siridan muhofaza қiladi 3) fotosintez jarayonida molekulyar kislorodning ajralib chiқishida ishtirok etadi. Karotinoidlar tulkin uzunligi k.iska bo`lgan (480-530 nm) kuk-binafsha va kuk nurlarni қabul k,ilib, xlorofill "a" ga yetkazib bera-di hamda fotosintez jarayonida ishtirok etadi (24-chizma). O`simliklar bargida kuruk.ogirligiga nisbatan 20 mg.gacha, ayrim o`simlik turlari va organlarida, ayniқsa, ayrim mevalar tarkibida kugtrok, bo`lishi mumkin.