|
4-rasm. Natijaviy Z vektorlarini 2D formatda geometrik talqin qilish modeli7
Shunday qilib, yuqoridagi formula yordamida r va jm miqdorlari asosida Z parametr(vektor)ning o’zgarish dinamikasini iqtisodiy geometrik model ko’rinishida tahlil qilish mumkin. Buni 2D-formatdagi geometrik interpretatsiyada quyidagicha ifodalash mumkin. Buning uchun 4-rasmda ko’rsatilganidek tekislikdagi to’g’ri burchakli koordinata sistemasida yuqoridagi 1-rasmdagi funksiyani ifodalaymiz. Quyidagilar shartlarni qabul qilamiz: Z1 va Z2 parametrlarni natijaviy vektorlar deb olib, ularning teksilikdagi yo’nalishlari (r1, jm1, r2, jm2) miqdorlarining kesishuv nuqtalariga borib taqaladi (ya’ni 0, Z1, Z2); Y — mavhum sonlar o’qi (mulk bozor narxlari miqdorlarining o’qi), X - real sonlar o’qi (mulk real qiymatlari miqdorlarining o’qi).
Faraz qilaylik, 4-rasmdagi tekislikda r1, jm1 va r2, jm2 koordinatali ikki natijaviy Z1 va Z2 vektorlar mavjud bo’lib, ular 0A chizig’ining (burchagi 45 gradus bo’lgan) ikki tarafida joylashgan.
Bu chiziqni mulk real qiymati va ob’ektiv narxining ideal holdagi ekvivalent muvozanatiy o’zaro balanslashgan miqdorlarining kesishuvidagi optimal vektor deb qabul qilish mumkin. Ya’ni (X, Y) tekisligida bu chiziqning ustiga to’g’ri kelgan (ustma-ust tushgan) Z1 yoki Z2 vektor mulkning real bazisi qiymati bo’yicha “puffak” effektini optimal miqdorda ekanliligidan (aynan to’liq ekvivalentligidan) dalolat beradi. Agar vektor ushbu tekislikda to’g’ri chiziqdan past da joylashgan bo’lsa (ya’ni, Z2), mulk qiymatini baholash xizmatlari bozori (MQBXB) mulk real qiymatini uning mulk bozori (MB) narxidan yuqori, lekin MBda likvidligi nisbatan past va mos ravishda “puffak” darajasi kichik, deb baholagan bo’ladi, aks holda esa MB mulk narxini uning MQBXB real qiymatidan yuqori, likvidligi baland, lekin “puffak” darajasi unga mos ravishda ortmoqda deb baholaganini anglatadi. Vektoming 0A chizig’iga nisbatan burchak o’zgarishlariga qarab mulkning real qiymati va ob’ektiv narxining ekvivalentlilik darajasini (shu bilan birga, “puffak” riski va likvidlik darajalarini) miqdoriy o’lchash mumkinligi yaqqol ko’rinib turibdi. Aytish joizki, adolatli qiymat konsepsiyasiga ko’ra, geometrik model bo’yicha mulkning likvidlik darajasi 0A chizig’iga nisbatan olingan Z2 vektori burchagining eng kam miqdori 23 gradusdan past bo’lmasligi va Z1 vektori burchagining eng ko’p miqdori 68 gradusdan past bo’lishi tavsiya etiladi. Bunday tavsiya amaliy nuqtayi nazardan mulk real qiymati bo’yicha “puffak” va likvidlik darajalarining ma’qul miqdorlarda boshqarilishi imkonini berib inqiroziy holatlaming oldini olishga xizmat qiladi. Geometrik modeldan quyidagi holatlarni ko’rish mumkin:
l. Vektorni (Y,-X) tekisligida joylashgan holati mulk qimmatining qiymatiy qadrsizlanishini bildiradi. Bunda mulk narxi MBda sun’iy ravishda spekulyativ o’stirilishi evaziga uning likvidliligi haddan tashqari orttirilib mulk real qiymati bo’yicha “puffak” darajasining inqiroziy chegaradan chiqib ketib yorilganligini, ya’ni, mulk qimmatining qiymatiy inqirozini anglatadi. Ushbu holda inqirozga qarshi maxsus boshqaruv choralari amalga oshirihshi asosida qiymat maqsadli yoki sanatsiya yordamida X o’qi bo’ylab rejali ijobiy o’stirish yo’li bilan tiklanishi va keyin uning narxini ham tikiash mumkin bo’ladi. Agarda tiklash choralari samara bermasa, keyingi 2-holat yuz beradi.
2. Vektorni (-Y,-X) tekisligida joylashgan holati mulk qimmatining bir vaqtda narxiy va qiymatiy qadrsizlanishini bildiradi. Bunda mulkning hayotiy sikli MB va MQBXBda tugaganini tahmin qilsa bo’ladi.
3. Vektorni ( -Y, X) tekisligida joylashgan holati mulk qimmatining narxiy qadrsizligini bildiradi. Bunda mulk narxi MBda ma’noga ega bo’lmaydi, u MB uchun yangi bo’lib vaqtincha nolikvid hisoblanadi, ya’ni, mulk qimmatining narxiy inqirozi hukm suradi. Vaholanki, mulk qiymatini maqsadli yoki investitsiyalash yordamida shakllantirish va keyin uni X o’qi bo’ylab rejali o’stirishni davom ettirib potensial narxga (bozor qiymatiga) erishish mumkin bo’ladi.
4. Vektorni (Y, X) tekisligida joylashgan holati mulk qimmatining bir vaqtda narxiy va qiymatiy qadrga ega bo’lishini bildiradi. Bunda mulkning likvidlik darajasi odatda 0A chizig’iga nisbatan olingan Z1 va Z2 vektorlar oralig’ida bo’luvchi burchakning eng kam va eng ko’p miqdorlari oralig’ida ko’proq bo’lishlikka erishish bilan bog’liq boshqaruvda bo’ladi. Ushbu oraliq chegaralaridan chiqib ketish holatlarida tegishli maqsadli stabilizatsion choralar amalga oshiriladi.
Zamonaviy mulkning umumlashgan adolatli qiymati va qimmati quyidagi tartibda aniqlanadi:
1. MQBXB tendensiyalari asosida baholash amaliyotida mavjud bo’lgan uchta yondashuv yordamida mulk va uning ikkita analogining real qiymati baholanadi;
2. Marketing, texnik va fundamental tahlil usullari yordamida MBdagi mulk va uning ikkita analogi bo’yicha ob’ektiv narx aniqlanadi;
3. Geometrik model yordamida uchta vektor uchun mulk real qiymati va ob’ektiv narxi asosida uning adolatli qiymatlari aniqlanadi;
4. Adolatli qiymatning uchta vektori yordamida mulkning real qiymati va ob’ektiv narxi bo’yicha geometrik model asosida qimmatlilik darajalari baholanadi;
5. Integrallashgan mezon bo’yicha mulkning natijaviy adolatli qiymati aniqlanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
