Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

Qo‘shimcha Birliklar

1. 
   Radian (rad, rad) – tekislikdagi burchakning o‘lchov birligi. Bir radian burchak uzunligi radiusga teng yoyga tayanuvchi, uchi aylana markazida yotuvchi yassi burchakdir. U _{ } nisbatdan topiladi, bunda _{ } - yoy uzunligi va _{ } - radius uzunligi bo‘lib, ular bir xil birliklarda o‘lchanadi. Radianning ta’rifidan, uning barcha birlik tizimlarida o‘lchamsiz birlik ekanligi kelib chiqadi: [rad]_{ }1. Radian turli xil hisoblashlarda qulay geometrik birlik bo‘lsa-da, to‘la burchakka (_{ }) butun son marta joylashmasligi tufayli bevosita o‘lchashlarga noqulaydir. SHu sababli, burchak o‘lchaydigan asboblarni darajalashda radiandan foydalanilmaydi. Ravshanki,
   

1 radian_{ }.

2. 
   Steradian (ster, sr) – fazoviy burchak o‘lchov birligi. Bu – uchi sfera markazida yotuvchi va sfera sirtidan tomoni sfera radiusiga teng bo‘lgan kvadrat yuzicha kattalikdagi sirtni kesuvchi fazoviy burchakdir. Fazoviy burchakdagi steradianlar soni _{ } nisbatdan topiladi, bunda _{ } - markazi fazoviy burchaning uchida yotuvchi sfera sirtidan fazoviy burchak kesgan sirt yuzi, r – sferaning radiusi. Sfera markazi atrofidagi butun soha 4_{ } steradianga teng bo‘lgan to‘la fazoviy burchakni tashkil etadi. Staradian o‘lchamsiz geometrik o‘lchov birligidir. Fazoviy burchaklarni bevosita steradianlarda o‘lchaydigan asboblar yo‘q. Fazoviy burchakni konus uchidagi _{ } yassi burchak orqali
   

_{ } ster.

formula yordamida steradianlarda o‘lchash mumkin. Masalan, 1 ster. fazoviy burchakka konus yasovchilari orasidagi _{ } yassi burchak mos keladi. _{ } ster. fazoviy burchakka _{ } yassi burchak (sharning choragi), 2_{ } ster.ga _{ } yassi burchak (sharning yarmisi) mos keladi.