Yunon tarixchilari asarlarida qadimgi O’rta osiyo tarixi masalasining yaratilishi

Strabon (mil avv.63 – mil 23y)

Xitoy tarixchilari va

ularning asarlari
Sima Szyan
“Tarixiy esdaliklar”
Byan Gu

“Xan sulolasi tarixi”

Fan Xua

“Keyingi xon sulolasi”

tarixi

Liyan Shou

“Shimoliy sulolalar
tarixi”

O`rta osiyo tarixini yoritishda xitoy tarixchilari ham o`z hissalarini qo`shganlar. Lekin ular o`z asarlarini ma’lum bir maqsad va manfaatlarini ko`zlab yozganlar va xalqlarning tarixi ko`p hollarda bir tomonlama yoritilgan. Lekin Xitoy manbalarida bo`lib o`tgan voqealarning vaqti va o`rni, bir-biriga qarshi turgan qo`shinlarning aniq soni ko`rsatilgan. Bevosita bu manbalarga to`xtaladigan bo`lsak ularga Xitoy tarixshunoslarining otasi Sima Siyanning “Tarixiy estaliklar”, yirik tarixchi Bian Guning “Avvalgi Xon sulolasining tarixi”, Fan Xuaning “Keyingi Xon sulolasining tarixi” va boshqa asarlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Xitoydan O`rta Osiyoga elchi qilib jo`natilgan Chjan Szyan ham o`z estaliklarida bu yerlar haqida turli ma’lumotlar keltirgan. Bu asarlada ular o`lka tarixi ularning qadimiy xalqlari turmush tarzi madaniyati haqida ma’lumotlar berib o`tadilar.

• 
  O`rta osiyo tarixini yoritishda xitoy tarixchilari ham o`z hissalarini qo`shganlar. Lekin ular o`z asarlarini ma’lum bir maqsad va manfaatlarini ko`zlab yozganlar va xalqlarning tarixi ko`p hollarda bir tomonlama yoritilgan. Lekin Xitoy manbalarida bo`lib o`tgan voqealarning vaqti va o`rni, bir-biriga qarshi turgan qo`shinlarning aniq soni ko`rsatilgan. Bevosita bu manbalarga to`xtaladigan bo`lsak ularga Xitoy tarixshunoslarining otasi Sima Siyanning “Tarixiy estaliklar”, yirik tarixchi Bian Guning “Avvalgi Xon sulolasining tarixi”, Fan Xuaning “Keyingi Xon sulolasining tarixi” va boshqa asarlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Xitoydan O`rta Osiyoga elchi qilib jo`natilgan Chjan Szyan ham o`z estaliklarida bu yerlar haqida turli ma’lumotlar keltirgan. Bu asarlada ular o`lka tarixi ularning qadimiy xalqlari turmush tarzi madaniyati haqida ma’lumotlar berib o`tadilar.
  

“Shi Szi”(Tarixiy esdaliklar”)xitoy tarixshunosligining

otasi hisoblangan Sima Syanning 130
bobdan iborat asaridir.Asarad O’zbekiston,uning
123-bobida Xususan Farg’ona va uning qadimiy hayoti
haqidagi qimmatli ma’lumotlar mavjud.
“Syan Xan shu ”(“Avvalgi xan sulolasining tarixi”)
Yirik tarixchi olim Byan Guning qalamiga mansub.
Bu asarning 95-bobida O’zbekiston va Sharqiy
Turkistonnnig qadimgi tarixi, xalqi va uning hayoti
haqida qimmatli ma’lumotlarni uchratamiz.
“Xou Xan shu”(“Keyingi Xan sulolasi tarixi”)
Tarixchi Fan Xua asari hisoblanadi.Bu asrda
O’zbekiston, Sharqiy Turkiston va
Jung’oriyaning 25-221- yillar orasidagi tarixi haqidagi
Qimmatli ma’lumotalr bor.