Yurakqon-tomir sistemasini funksional sinflashni bosimlar farqiga qarab bo`lingan

2.


3. Kapilivarlarda qon ayianishi.
Mikrotsirkulyatsiya. Kapillyarlar eng ko‘p va eng yupqa qon-tomirlar
hisoblanadi. Ular hujayralararo bo‘shliqda joylashgan. Ulaming diametri 4,5 dan
30 mkm gacha, uzunligi esa 0,5-1,1 mm gacha bo‘ ladi. Turli to‘qImalarda ulaming soni bir xil emas. Moddalar almashinuvi yuqori bo‘lgan a ’zolarda moddalar almashinuvi past a ’zolarga nisbatan ulaming soni Im1 ga nisbatan olganda ko‘p.
Masalan, yurak muskullarida skelet muskullariga nisbatan ikki baravar ko‘p. Bosh
miya kulrang moddasida oq moddasiga nisbatan ko‘p. Kapilyarllamingumumiy soniodamda lOmld, unmmiy uzunligi esa 100000 km ga teng. Bu esa yer sharini ekvator bo‘ylab 3 marta aylanib chiqish uchun yetarli.Ikki turdagi ishlovchi kapillarlar tafovut qilinadi.
Magistral kapillarlar arteriola va venulalar orasida qisqa tutashgan. Boshqaiari kapillarlar turi birinchilaridan yon shoxlar oladi (yon shox kapillarlar) va venulaiarda tugaydi. Funksional jihatdan esa uch tipdagi kapillarlar farqlanadi: somatik, visseral Va sinusoid.
Somatik kapillarlar devorlari endoteliy va bazal qavatlari uzluksiz joylashgan.
Ular yirik oqsil molekulalarini o ‘tkazmaydi. Suv va unda erigan mineral moddalami oson o‘tkazadi. Bu tipdagi kapillarlar: terida, skelet va silliq muskullarda bosh miya yarim sharlarining po‘stlog‘ida uchraydi.
Visseral tipdagi kapillarlar devorida ≪darchalari≫ bo‘lib, shira chiqaruvchi va ko‘p miqdorda suv va unda erigan moddalami so‘ruvchi yoki makromolekulalami
tez transport qiluvchi (buyrak, hazm kanali, endokrin bezlar) a ’zolarda boiadi.
Sinusoid tipidagi kapillarlar bo‘shlig‘ining kattaligi, endotelial qavatning
uzunligi, qisman bazal qavatini yo‘q bo‘lishi bilan farqlanadi. Bu kapillarlar suyak
ko‘migi, jigar, taloqda ko‘p. Ulamingdevorlari orqali mikromolekulalar va shaklli
elementlar oson o‘tadi. Kapillyarlaming asosiy vazifasi: transkapillar almashinuv jarayonlarini amalga oshirish, hujayralami plastik va energetik mahsulotlar bilan ta’minlash va metabolizm mahsulotlarini chiqarib tashiashdan iborat. Bu jarayonlami amalga oshirish uchun ba’zi sharoitlar: kapillarlarda qon oqish tezligi, gidrostatik va onkotik bosim kattaligi, kapillarlar devorining o‘tkazuvchanligi, to‘qimani hajm birligida perfiiziyalanishi, kapillarlar miqdori.
Bir sutka davomida kapillarlar to‘ri orqali 8000-9000 I qon o‘tadi. Undan
kapillarlar devorlari orqali 201 suyuqlik filtrlanadi, 181 esa qayta qonga so‘riladi.
Limfa tomirlari orqali 2 1 suyuqlik oqib o‘tadi.