‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Falsafa — tafakkur
madaniyati, borliq haqidagi bilimlaming insoniyat ijtimoiy, iqtisodiy,
siyosiy, ma’naviy taraqqiyoti tarixining umumlashgan ifodasidir.
Falsafa insoniyat tarixida amalga oshirilgan boy tajribani yaxlit 
o ‘rganib, umumlashtirib, ularning ijobiy, salbiy jihatlarini tahlil 
etib, kelajakni oldindan ko'rishga im kon beradigan, kishilarning 
yangi sharoitlardagi faoliyatiga asos bo'ladigan um um iy xulosalar 
tizimini yuzaga keltiradi. Falsafada o ‘tm ish tahliliga katta e ’tibor 
berilsa ham, asosiy maqsad — jam iyatning, insonning istiqboli 
bilan bog‘liq bo ‘lgan m uam m olarni o ‘rganishdir. Shu jihatdan 
jamiyatning tarixi va kelajagini yoritishga qaratilgan barcha ijobiy 
ijtimoiy, siyosiy g‘oyalar, jum ladan milliy g ‘oyalar ham , o ‘ziga 
xos falsafiy umumlashmalar, xulosalardir.
3

---

Falsafaga yangicha yondashish uning inson ijtimoiy, m a’naviy 
kamolotidagi o ‘rni va aham iyatini ko‘rsata bilishni ham taqozo 
etadi. Bu fan faqat faylasuflargagina emas, barcha sog‘lom fikrlovchi, 
aqlli insonlarga xos tafakkur usulidir. Falsafani bilmaydiganlar 
ham , h a tto uni in k o r etu v ch ilar ham , o ‘z hayoti va aqliy 
salohiyatida falsafiy fikrlash ehtiyoji doirasidan chiqib keta 
olmaydilar. Jamiyatda, jam oa ichida yashash, faoliyat ko ‘rsatish 
ehtiyojlari, imkoniyatlari, hayot quvonchlari va tashvishlari bizni 
ham m a vaqt falsafiy fikrlar girdobiga tortadi.
F a ls a fa n in g ilm iy u m u m la s h m a la r q ilis h so h a sid a g i 
imkoniyatlari boshqa birorta fanda yo‘q. Falsafani fan sifatida 
o ‘rganish: inson o ‘z hayoti va aqliy faoliyatida, fikrlash jarayonida 
o ‘tgan ajdodlar yaratgan meros, qadriyatlar, a n ’analar, fikrlash 
usullariga, m ukam m al g ‘oyalarga tayanishiga im kon beradi. 
Falsafani yoshlarga o'rgatish esa ularni erkin, ijodiy fikrlab, hayot 
saboqlaridan, olgan bilimlaridan mustaqil xulosalar chiqarishga 
o'rgatishdir. 
.
H ozir Tabiatshunoslik, Jam iyatshunoslik fanlari tez rivoj­
lanib bormoqda. Turli fanlar, ularning tarmoqlari soni o ‘n besh 
mingdan ortdi. Lekin, bu jarayon falsafaning ahamiyatini aslo 
kamsitayotgani yo‘q. Fan rivojlangani sari turli sohalarda qo‘lga 
kiritilayotgan kashfiyotlarni b ir-b iri bilan bo g ‘lash, u m u m ­
lashtirish, yakuniy xulosalar chiqarishga ham ehtiyoj ortib 
bormoqda. Fanlaming qudrati ular har biri alohida bo‘lishida emas, 
balki bir-biri bilan bog'lanib, rivojlanishidadir. H ar bir fanning 
predrreti alohida bo ‘lsa ham , ular o ‘rganayotgan m uam m olar 
yaxlit borliqning bir-biri bilan uzviy bog‘langan, birining mohiyatini 
ikkinchisisiz bilib boim aydigan sohalardir. Falsafa esa, olamning 
biror sohasini alohida olib o ‘rganmaydi, balki turli fanlarda qo'lga 
kiritilgan kashfiyotlarni bir-biri bilan bog‘lab um um lashtiradi, 
ilmiy, axloqiy qadriyatlarga tayanib, yakuniy metodologik xulosalar 
chiqaradi. Hozirgi kunda turli fanlar o'rganayotgan m uam m olar 
bir-biridan nihoyatda olisdir. Ular hozirga qadar inson tom onidan 
kashf etilgan tabiat va jamiyatning barcha muammolarini o ‘z ichiga 
oladi. Bunday sharoitda bir-biridan olis bo ‘lgan m uam m olarni 
o ‘rganayotgan olim lar bir-birini falsafiy um um lashm alar orqali 
anglaydilar.
Falsafaga yangicha yondashish —
ko‘p asrlik tarixiy taraqqiyot 
jarayonida shakllangan, inson aql-zakovatining yetuk mahsuli 
bo'lgan falsafiy meros va qadriyatlarni chuqur, xolisona o ‘rganish,
4

---

ularni davrimizning dolzarb m uam m olari bilan bogMab rivoj- 
lantirish, mustaqil 0 ‘zbekiston tadrijiy taraqqiyotining ijtimoiy, 
siyosiy, iqtisodiy, m a’naviy m uam m olarini yaxlit tahlil qilish, 
kishilaming yangi dunyoqarashini shakllantirishdir.
Zero, Prezidentimiz I. Karimov ,,Fidokor“ gazetasi muxbiri 
savollariga bergan javoblarida, haqli ravishda etiroz bildirib: ,,...va 
biz mamlakatimizda ijtimoiy fanlarning rivoji zam on talablaridan 
ortda qolayotganini tan olishga majburmiz. Bu borada xato va 
kamchiliklarni zudlik bilan bartaraf etish choralarini ko‘rishimiz 
lozim “ ‘ — degan edi.
Yangi falsafa,