‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

“tashakkur”
yoki “
tasanno
” deyish orqali baholagan. 
Agar о ‘quvchi-talaba berilgan vazifalami yuqori darajada bajarib, to‘la o ‘zlashtirib, 
talabalar orasida yorqin, ravon bayon qila olsa, ustozi uni 
“barakallo”
deb 
rag‘batlantirgan. Agar o ‘quvchi-talaba berilgan vazifa va topshiriqlami a io darajada 
bajarib, amaliyotda uni bemalol qoilay olsa, unga yuqori baho berib, 
“ofarin”
deb 
rag‘b atl anti rgan.
Bulaming zamirida nozik ruhiy qo‘llash, o ‘ziga ishonch hissini uyg‘otish, unda 
ichki motivatsiyani vujudga keltirish orqali yangi bilimlami egallash sari 
yetaklangan. Agar o ‘quvchi-talaba vazifalami yaxshi o ‘zlashtirmay kelsa, unga qayta 
mutolaa qilish zarurligi haqida tanbeh berilgan.
Yuqorida keltirilgan baholash tizimida rag‘batlantirishning har bir turi o ‘quvchi- 
talaba qay darajada o ‘zlashtirganligiga mezon vazifani 
bajargan. 
Bunday 
rag‘batlantirish talabani mutolaa qilishga b o ig an zavqini oshirib, yangi bilimlami 
egallash sari chorlagan.
Pedagogik diagnostikani ilmiy asosda tahlil etish va y o ig a qo‘yish XX asr 
boshlarida amalga oshirilgan. Shu boisdan, ushbu pedagogik jarayonning nomlanishi 
ham turlicha boigan. Ayrimlar pedagogik diagnostikani taklif etilgan bilimlaming 
o ‘zlashtirish asosi, deyishsa, ba’zilar uni o ‘qitishni jadallashtiruvchi axborotdir, deb 
hisoblaydilar. Yana ayrimlar esa diagnostika egallangan bilim sifatini nazorat 
etishdir, degan fikmi ilgan suradilar. Tamqli pedagog olim Matserman pedagogik 
diagnostikani “0 ‘quvchi-talaba o'zlashtirishi bilan o ‘quv materialmi to ‘g ‘ri tanlash, 
maqsadni to‘g ‘n yo‘naltirish mezonidir” deb hisoblaydi. Aslida pedagogik 
diagnostika o ‘quv materialini bilish jarayonining asosini tashkil etib, maqbul 
pedagogik xulosaga kelishga zamin yaratadi. Ushbu fanning tarixiga nazar tashlasak, 
o‘tgan asrlarda u o ‘quvchi-talaba bilimini baholash orqali amalga oshirilganini 
kuzatamiz. Unga 1864-yilda AQSH olimlari D.Fisher va R.Reeslar asos solganlar. 
1908-yildan boshlab, olim T.Stoun arifmetikadan test orqali o ‘quvchi-talaba 
bilimining sogiom tizimini tadbiq etgan. Nemis olimi Linner “Test shaxsning turli
13

---

holatlarini, shaxsiy xususiyat, lmkoniyat va qobiliyatlarim amqlovchi ilmiy 
metoddir” deb ta’riflaydi.
Sobiq ittifoq davrida baholash mezonlari o ‘zgarib, ular o ‘mim so‘rov, turli 
tekshiruv va lmtihonlar egallab olgan. Baholash tizimida o ‘quvchi-talabalarning 
olgan bilimiga nisbatan “