Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси «маълумотлар узатиш тизимлари ва тармоқлари»

 
1.3 – расм. Маълумот узатиш тизими соддалаштирилган схемаси 
 
Узатиш тизимини таркибига қуйидагиларни киритишимиз мумкин:
1. Узатиш канали (АК – алоқа канали) 
2. Маълумотларни узаткич 
3. Маълумотларни қабул қилувчи қурилмалар 
Хозирги кунда мавжуд бўлган маълумотларни узатувчи юқори 
тезликли тизимлар бир қатор камчиликлардан иборат: 
•
уларнинг транспортлаштирувчи ахборот турига боғлиқлиги; 
•
бошқарувчи тизим талаб этадиган узатувчи ахборотлар хажми, узатиш 
тезлиги, етказиш вақти ва ишончлилиги кабиларга мослаша олмаслиги; 
•
ресурслардан фойдаланиш эффективлигининг пастлиги. 
Ахборот қуйидаги усулларда узатилса, уни тушунарли бўлиши 
қуйидагича бўлади: 

ранг, хид ва таъм орқали 2% дан 5% гача; 

матн (ҳарф ва рақамлар) орқали 7% гача; 

овоз (товушнинг паст-баландлиги, интонация ва паузалар) орқали 38% 
дан 45% гача; 

Ҳаракат ва мимикалар орқали 35% дан 52% гача; 

мультимедия 
хизмати 
(ҳаракат 
ва 
овознинг 
биргаликда 
мужассамлашган холда узатиш) орқали 95% дан 98% гача.
 
4. Замонавий инфокоммуникация тармоғининг
концептуал модели 
Маълумотларни узатиш хизматларининг турлари қуйидагилардан 
иборат: 
1.
Х25 протоколи бўйича пакетларни коммутациялаб маълумотларни 
узатиш хизмати; 
2.
IP протоколи бўйича пакетларни коммутациялаб маълумотларни узатиш 
хизмати; 
3.
Х.36 (Frаmе Relау) протоколи бўйича кадрларни эфирга узатиш;
Ахборот 
манбаи 
Узатувчи 
Ало
қ
а 
канали 
Қ
абул 
қ
илувчи 
Маълумотлар 
истеъмолчиси 
сигнал + хала
қ
итлар сигнал + хала
қ
итлар
Хабарлар
Хабарлар
Хала
қ
итлар

---

11 
4.
Коммутацияланмайдиган (аналог ва рақамли) каналли маълумотларни 
узатиш хизмати. 
Маълумотларни узатиш хизматидан фойдаланувчиларнинг талаблари 
қуйидагилардан иборат. 
1.
Маълум хажмдаги маълумотларни узатиш; 
2.
Маълумотларни кўрсатилган манзилга узатиш; 
3.
Маълумотларни белгиланган вақтда узатиш; 
4.
Маълумотларни талаб қилинган сифат билан узатиш. 
Бунда хизматларни амалга ошириш пухталиги, хизматларга тўловлар 
хақидаги маълумотларнинг аниқлиги, маълумотлар устида рухсат этилмаган 
амаллар бажарилишидан ҳимояланиш таъминланиши лозим. 1.4 - расмда 
замонавий 
инфокоммуникация 
тармоғининг 
концептуал 
модели 
келтирилган. 
1.4-расм. Замонавий инфокоммуникация тармоғининг концептуал модели 
Назорат саволлари: 
1.
Янги технологиялар ва янги информацион жамиятни шакллантириш 
омилларини келтиринг.