26
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
- актив амалиётлар таркибида асосий ўринни кредит
маблағлари эгаллайди (19,90–83,25%);
- банк активлари таркибида иккинчи ўринни қиммат-
ли қоғозларга инвестициялар ташкил этади (2,15–23,87%);
- учинчи ўринда – касса маблағлари (0,2–12,94%);
- бошқа активлар эса кенг миқёсдаги ҳисоб операция-
лари, капитал активлари ва асосий воситаларни қамраб
олади (2,0–78,0%)
18
.
Республикамиз тижорат банкларида 01. 07. 2019 йил
ҳолатига активлар таркибининг улушли мутаносиблиги
мос равишда: соф кредит қўйилмалари – 205 487 млрд.
сўм 77,7% (ўтган йилнинг шу даврида – 71,5%), Марказий
банк ва бошқа банкдаги маблағлар – 36 651 млрд. сўм
13,9% (ўтган йилнинг шу даврида – 19,6%), инвестиция-
лар ва бошқа қимматли қоғозлар – 3 238 млрд. сўм 1,2%
(ўтган йилнинг шу даврида – 0,9%), кассадаги нақд пул
ва бошқа тўлов ҳужжатлари – 5 458 млрд. сўм 2,1% (ўт-
ган йилнинг шу даврида – 2,4%), соф асосий воситалар –
4 381 млрд. сўм 1,7% (ўтган йилнинг шу даврида – 1,5%),
бошқа активлар – 3 945 млрд. сўм 1,5% (ўтган йилнинг шу
даврида – 1,6%)ни
ташкил этган
19
.
Тадқиқот натижаларининг тасдиқлашича, тижорат
банкларида активлар самарадорлигини таъминлаш му-
раккаб жараён бўлиб, бир қатор аниқ талабларга тая-
нишни талаб этади. Улар ҳуқуқий, ташкилий, иқтисодий
ва малакавий талабларни ўз ичига олади.
Ҳуқуқий талаблар банк ички сиёсатларида
активлар
сифатини ошириб бориш механизмини мукаммал бел-
гиланиши, банк активлари самарадорлигини назорат қи-
лишнинг ҳуқуқий асосларини такомиллаштириб бориш-
ни тақозо этади.
Ташкилий талаблар эса тижорат банкларида активлар-
ни самарали жойлаштиришга жавобгар тузилмаларнинг
18
Лаврушин О.И. Банковское дело. Учебник. -М.: Финансы и статистика,
2005.-672 с. (72-бет).
19
Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг http://cbu.uz расмий сайти
маълумотлари.
27
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
мавжуд бўлиши, дастурий тизимлар ва маълумотлар ба-
засининг мустаҳкамлигини ифодалайди.
Иқтисодий талаблар активлар сифатини таснифлаш ва
комплекс таҳлил қилиш тизимини мукаммаллиги, актив-
ларни диверсификациялаш тамойилларига тўлиқ амал
қилиниши, активлар сифати бўйича тизимли мониторинг-
ни йўлга қўйилганлиги кабилар билан белгиланади.
Малакавий талаблар активлар таваккалчилигини аниқ
баҳоланиши, активларни жойлаштириш жараёнида ҳуж-
жатлаштиришнинг тўғрилиги,
ходимларнинг малакавий
тайёргарлигини узлуксиз ошириб бориш зарурлигини
англатади.
Тижорат банкларида кредитлаш тизими бўйича тузи-
ладиган ҳисоботлар активлар самарадорлигининг мав-
жуд ҳолати тўғрисидаги батафсил ахборотларни ифода-
лаши лозим.
Тижорат банкларида активлар портфели самарадор-
лиги ўзгариши тўғрисидаги ахборотларни ҳаққоний ва
ўз вақтида тақдим этиш механизмининг йўлга қўйилма-
ганлиги банк Бошқарувини мавжуд муаммоларни тезкор
бартараф этиш борасида чора-тадбирлар ишлаб чиқи-
шига тўсқинлик қилувчи омиллардан ҳисобланади.
Банк активлари самарадорлигини таъминлашнинг ус-
лубий асосларининг устувор йўналишлари қаторида бу
борадаги мавжуд муаммоларни гуруҳлаш муҳим ўрин
тутади.
Do'stlaringiz bilan baham: